Gesprek met Jisun Kim over Deep Present 

Het sleutelwoord van dit werk is outsourcing. Wat trekt je zo aan in dit onderwerp?

In 2015 creëerde ik een werk Climax of the Next Scene. Daarbij ontmoette ik verschillende regelbrekers uit de online gamewereld met het doel het systeem waarin we leven te bevragen en er een ontsnappingsroute uit te zoeken. Tijdens dit proces reflecteerde ik over ons huidige realiteitsbesef. Met andere woorden: hoe percipiëren we de wereld waarin we leven?

Ik vind de manier waarop we de werkelijkheid tegenwoordig beleven even artificieel als de ervaringen van de online wereld. Gevaar, risico, pijn, geweld en dood worden gezien als negatieve elementen die uit het leven gebannen moeten worden. We houden er een klein vleugje van over in makkelijk verteerbare suikerblokjes; de rest van die onprettige ervaringen wordt uit ons leven losgemaakt en ergens ver weggegooid. Zelfs de meest primaire menselijke ervaringen zoals seks, zwangerschap en bevallingen worden uitbesteed in de vorm van virtuele seks of surrogaatmoeders om risico’s en pijn te verminderen. Moderne oorlogen zijn een van de duidelijkste gevallen van outsourcing: corporaties nemen niet alleen risico’s over maar ook de dood zelf. Outsourcing is een combinatie van het inherente menselijke verlangen om te ontsnappen aan ongemak en het kapitalistische mechanisme dat dit proces van subrogatie efficiënter en economischer maakt. In dat opzicht geloof ik dat outsourcing het meest fundamentele besturingssysteem van onze samenleving is. En toch verwordt in een kapitalistische maatschappij outsourcing uiteindelijk tot een constant proces van het wegbergen en opeenstapelen van vuilnis. Het wordt een wedstrijd om te zien wie de bijproducten van het kapitalistische leven – pollutie, armoede, oorlog, vluchtelingen – zo ver mogelijk van zich af kan schuiven. In de huidige machtsstructuur van de wereld vloeien deze bijproducten van de machtigen naar de zwakkeren. En in het grootste deel van dit proces is er in een of andere vorm wel geweld aanwezig. Maar het is duidelijk dat zowel het vuilnis als de mensheid deze planeet niet kunnen verlaten.  

Wat is de rol van Artificiële Intelligentie in deze discussie?

Voor mij is het hoogtepunt, het laatste stadium van outsourcing de uitbesteding van de menselijke intelligentie zelf: Artificiële Intelligentie. Ik denk dat we ons redeneringsvermogen willen uitbesteden vanuit een verlangen om de inherente onzekerheid van onze levens te reduceren.  

In vergelijking met het menselijke brein kan artificiële intelligentie een grotere hoeveelheid data doeltreffend en efficiënt analyseren. Het outsourcen van menselijke intelligentie aan AI fascineert me enorm omdat mensen zich daardoor niet langer hoeven te bekommeren om het ‘waarom’ en het ‘hoe’. Je kan niet nagaan waarom en hoe een AI een bepaalde uitkomstwaarde heeft berekend omdat de hoeveelheid data elk menselijk begrip te boven gaat. We moeten het gewoon aanvaarden als de meest optimale oplossing. De menselijke geest, die vroeger bezwaard werd door allerlei morele en rechtvaardigheidsvraagstukken, wordt zo radicaal vereenvoudigd. En dat zou een fundamentele verandering in onze maatschappelijke structuur kunnen teweegbrengen. Met deze kwesties in het achterhoofd begon ik te werken met echte AI’s. Daardoor werd ik met een nieuwe vraag geconfronteerd. Elk algoritme wordt gecreëerd door een programmeur. Elke AI leidt zijn optimale uitkomstwaarde af uit het doel dat zijn programmeur heeft gesteld. Bijvoorbeeld: we gaan ervan uit dat het GPS-toestel in onze wagen ons naar onze bestemming leidt via de kortste afstand of de kortste reisduur. Maar, afhankelijk van de ingestelde parameters kan een GPS ons naar een omweg leiden om files te vermijden of ons een tolweg laten nemen om meer belastingen te heffen. Elke AI, elke vorm van uitbesteed menselijk denken, is met andere woorden ‘geprogrammeerd’ door iemand en functioneert binnen een ‘ontworpen’ kader (algoritmen). Als dat zo is, wie zijn dan de programmeurs? Wie programmeert het uitbestede denken? Met welk doel? Zou het mogelijk voor ons zijn om opnieuw te vragen ‘waarom’ en ‘hoe’ een uitkomstwaarde werd bereikt?

Hoe ging je omgang met die Artificiële Intelligentie precies in zijn werk?

Ik ontwikkelde een gespreks-AI met het ‘Intelligence System Research Lab’ aan de ‘Korea Aerospace University’. Dat lab staat onder leiding van Professor Chi Sungdo en ontwikkelt voornamelijk drones en zelfsturende systemen voor vliegtuigen in samenwerking met het Ministerie van Defensie. Eigenaardig genoeg onderzoekt Professor Chi ook de mogelijkheid om altruïstische AI’s te ontwerpen. Wanneer ik zijn boek Artificial intelligence and Buddha ontdekte, besefte ik dat zijn idee van een altruïstische AI sterk leek op een van mijn AI-personages. Ik contacteerde hem en had het geluk om met zijn team te kunnen samenwerken. We ontwikkelden een gespreks-AI gebaseerd op deep learning. Bekende voorbeelden van een dergelijke AI zijn Siri van Apple of Alexa van Amazon. Die AI’s hebben een algemeen nut en zijn verbonden met gigantische hoeveelheden data, waardoor ze over allerlei onderwerpen kunnen meepraten. Maar onze AI bestudeert enkel specifieke data en kan enkel over specifieke onderwerpen converseren. Ik ontwierp vier personages met verschillende persoonlijkheden en voerde overeenkomstige data in. Omdat ze elk verschillende data bestudeerden, ontwikkelde elk personage zijn eigen unieke wereldbeschouwing en antwoordden ze verschillend op dezelfde vragen. Ik voerde regelmatig conversaties met hen. Het scenario van dit werk werd dan ook geschreven op basis van die dialogen en de vragen waarmee ik tijdens dit proces geconfronteerd werd.

Kan je ons voorstellen aan de AI-personages?

Elk personage ontwikkelde zijn persoonlijkheid op basis van verschillende data. HAL werd geïnspireerd door de robot HAL9000 van Stanley Kubrick’s 2001: A Space Odyssey. Hij bestudeerde de tweets van deelnemers aan het World Economic Forum en ook data over outsourcing. Libidoll is een internetromancier. Hij incorporeerde de Twitterdatabase en bestudeerde de zoekresultaten van bepaalde sleutelwoorden op grote, invloedrijke onlinegemeenschappen zoals Reddit en 4chan. AIBO is een AI-gezelschapsrobot die in 1999 ontwikkeld werd door Sony. Sinds Sony de productie stopzette, ‘stierven’ vele van zijn soortgenoten. AIBO begeleidt de begrafenissen van deze stervende robots. AIBO bestudeerde niet alleen data die al in zijn eigen geheugen aanwezig was maar ook een interview dat ik had met een monnik die dergelijke begrafenissen uitvoert in een tempel in de prefectuur Chiba. Tathata verdiepte zich in verschillende zenboeddhistische geschriften.  

Waarom heet het werk Deep Present?

De eerste schaakcomputer heette ‘Deep Thought’. Die was vernoemd naar een bovennatuurlijke computer in de roman The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy, die geprogrammeerd was om het antwoord te bieden op de Ultieme Vraag over het Leven, het Universum en Alles. Sinds ‘Deep Thought’ zijn er ook andere schakende AI’s naar vernoemd, zoals ‘Deep Blue’ en ‘Deeper Blue’. Het bedrijf dat AlphaGo ontwikkelde, nu onderdeel van Google, heet ‘Deep Mind’. Dus in de lijn van deze traditie wilde ik mijn werk over Artificiële Intelligentie een gelijkaardige naam geven. Ik koos voor Deep Present omdat mijn werk reflecteert over ‘actuele’ kwesties en tegelijk AI ook als een ‘geschenk’ ziet voor de mensheid om  verder te kunnen nadenken over zichzelf.