29 — 31.05.2025

William Kentridge, Handspring Puppet Company Johannesburg-Kaapstad

Faustus in Africa!

theater

KVS BOL

Aankomst met rolstoel te bevestigen bij reservatie online of via het ticketbureauToegankelijk voor rolstoelgebruikers | Engels → FR, NL | ⧖ 1h30 | €25 / €20 | Geweerschoten, flitsende lichten

In 1995 creëerde de Zuid-Afrikaanse beeldend kunstenaar, animatiefilmmaker en theaterregisseur William Kentridge – die zich sterk engageerde voor de anti-apartheidsstrijd – samen met Handspring Puppet Company de mythische voorstelling Faustus in Africa! In het stuk gaat Faust op safari en plundert hij in zijn zoektocht naar kennis en macht het Afrikaanse land en volk.

De voorstelling was te zien op een van de eerste edities van Kunstenfestivaldesarts. Nu, dertig jaar later, maakt Kentridge een herwerking van Faustus in Africa! en legt hij de link met extractivisme en politieke ontwikkelingen in het nieuwe Zuid-Afrika en wereldwijd. De boodschap van de theaterklassieker is helaas nog steeds brandend actueel. Zijn we bereid onszelf te verloochenen en een noodlottig pact te sluiten met de duivel voor kortetermijngewin?

Het nieuwe script combineert Goethes drama Faust met de ironie van de Zuid-Afrikaanse dichter Lesego Rampolokeng. Een nieuwe generatie poppenspelers en acteurs brengt een harmonieuze mix van theater en hoogstaand poppenspel. De muziek van James Phillips accentueert de schitterende animaties van Kentridge. Een project van een artiest die niet kon ontbreken op deze 30ste festivaleditie.

"Faustus is ondeugend, lachwekkend en magisch." - Karen Rutter, 2025, Weekend Special

"Kentridges onnavolgbare animaties zijn rijk en heerlijk zinspelend, ze verbinden verschillende punten doorheen eeuwen van beeldende geschiedenis – een wirwar van literatuur, kunst, geografie, filosofie, oorlogsvoering, architectuur, reclame en meer – met elkaar, maar onze aandacht wordt vooral vastgehouden door de knappe theatraliteit van een toegewijd ensemble in combinatie met de verbazingwekkende poppen die ze manipuleren." -  Chris Thurman, 2025, Wanted Online

read more

Faustus in Africa!

Al jarenlang groeit het verlangen om Faustus in Africa! – de voorstelling die Handspring Puppet Company 30 jaar geleden in samenwerking met William Kentridge creëerde – opnieuw op scène te brengen. Woyzeck on the Highveld was onze eerste samenwerking in 1992 en we zagen Faustus in Africa! als een uitgelezen kans om verder te bouwen op dat eerste project.

Voor Woyzeck vertrok Kentridge vanuit handgetekende, ‘prehistorische’ houtskoolanimaties, waarbij hij slim gebruik maakte van het gegeven dat je bij film snel van scène kan wisselen. Nog belangrijker was zijn ontdekking dat een film ook de verborgen gedachten van een personage met een houten, emotieloos gezicht kan onthullen.

Met Faustus in Africa! werd niet alleen het decor aanzienlijk ambitieuzer, maar ook het aantal poppen (meer dan twintig) en, in het bijzonder, de muziek. De inmiddels overleden James Philips werd met zijn verzetsmuziek in de jaren voorafgaand aan de opheffing van het ANC-verbod (1989) een icoon voor de Afrikaanse jeugd. Met Faustus in Africa! gaven hij en Warrick Sony hun muziek een theatrale wending en componeerden ze een prachtige soundscape vol ironie en weemoed.

Voor de poppenspelers van Handspring Puppet Company was het in de jaren 90 een waar genoegen om Faustus in Africa! op te voeren, met uitgebreide tournees doorheen Europa en de VS. In de jaren daarna droomden we vaak van een heropvoering, maar het stuk bestond uit zoveel onderdelen die in de loop der tijd verloren waren geraakt – het script, de poppen, de videobeelden, de rekwisieten, de decors, de kostuums. We hadden geen enkele video-opname meer, enkel een beperkt script.

In 2021 begon Handspring Puppet Company samen te werken met Lara Foot – schrijfster, bekroond regisseur en artistiek directeur van het Baxter Theatre in Kaapstad. Haar bewerking van J.M. Coetzee’s Life & Times of Michael K wakkerde een groeiende fascinatie voor het poppenspel aan.

Samen zochten we naar een nieuwe manier om onze krachten te bundelen, en gezien de huidige wereldsituatie – waarbij overal pacten met de duivel worden gesloten – leek het ons het perfecte moment om Faustus opnieuw op scène te brengen. 

Gedurende 30 jaar was alles opgeborgen, totdat we in een doos het script van de toneelmeester in een doos ontdekten, een volledige versie met alle aanwijzingen en aantekeningen. De filmbeelden die we in Johannesburg hebben terugvonden, lieten we digitaal restaureren, terwijl alle originele muziek zich in het archief van Warrick bevond.

In februari 2025 verzamelde zich in Kaapstad een nieuwe generatie acteurs om naar William Kentridge te luisteren. Hij gaf uitleg over zijn originele bewerking van Goethe’s monumentale werk en vertelde hoe zijn animatie de tekst van Goethe toelichtte en verduidelijkte.

Lara werkte vervolgens het scenario uit en week daarbij regelmatig af van de beperkingen van het traditionele poppenspel. Ze bewerkte zodoende dertig minuten van de tekst en zorgde ervoor dat sommige gefilmde scènes samenvallen met de acties die op het toneel plaatsvinden. Er werden nieuwe poppen en speciale effecten toegevoegd, en alle scènes werden grondig met de cast besproken.

Eén scène in het bijzonder, de veiling van Faustus’ Afrikaanse kunstcollectie, leidde tot een verhit debat. Sommige van de gebeeldhouwde hoofden hebben bewegende ogen en, hoewel ze onmiskenbaar sculpturen zijn, lijken ze op het veilingblok tot leven te komen – voordat ze meedogenloos onder de hamer van de veilingmeester worden verbrijzeld terwijl de prijs de hoogte in gaat. Het is een krachtige metafoor voor de vernietiging van een continent, die nog schrijnender wordt door de onophoudelijk voortgaande, vrolijke ragtime-soundtrack. Moeten we de muziek veranderen? Moeten we die scène schrappen?

Toen William tijdens de technische week langskwam om het stuk bij te schaven, bracht hij eigenlijk maar weinig wijzigingen aan. De nieuwe Faustus in Africa!, met de veiling intact, kreeg zijn zegen om vertoond te worden.           

Basil Jones en Adrian Kolher, Handspring Puppet Company, april 2025

 

*

 

Notitie door William Kentridge

Faustus in Africa! werd gecreëerd tijdens en als reactie op de onderhandelingen tussen de aftredende nationalistische regering van Zuid-Afrika en de nieuwe ANC-regering (African National Congress). Wat was de ethische tol van dat pact, waarin men duidelijk heeft gekozen voor vrede boven gerechtigheid?

De geprojecteerde beelden bleven volledig ongewijzigd, evenals de tekst en de poppen die vanonder het stof werden gehaald. Dertig jaar later zijn de armen van de oorspronkelijke spelers moe geworden, en nu zijn er jongere en sterkere armen die de poppen bespelen en acteren.

Toch is Zuid-Afrika – en in zekere mate ook de wereld – in die dertig jaar veranderd. Hoewel de productie zelf ongewijzigd is gebleven, wordt ze nu vanuit een nieuwe invalshoek bekeken. Elementen die in de eerste productie nog een bijrol speelden, zoals de eigendomskwestie en de repatriëring van Afrikaanse kunstwerken, evenals hebzucht en corruptie binnen de nieuwe Zuid-Afrikaanse staat, krijgen nu een prominentere plaats. De centrale vraagstukken – de invloed van Europa op Afrika – zijn echter fundamenteel onveranderd gebleven.

Deze versie van het werk is een samenspel tussen de voorstelling zelf, die zich tot het publiek richt en de ideeën en gevoelens die het publiek bij de voorstelling ervaart. Hoewel die inzichten en associaties in de loop der tijd veranderen, worden de woorden die op het podium worden uitgesproken telkens vanuit een nieuw licht gehoord en bekeken.

  • William Kentridge, april 2025
  • Vertaald door Stephanie Lemmens
→ see also: Open-air cinema

Presentatie: Kunstenfestivaldesarts, KVS
Regisseur: William Kentridge | Regieassistente: Lara Foot | Poppenontwerp en -regie: Adrian Kohler, Basil Jones (Handspring Puppet Company) | Repetitieleider en assistent poppenregie: Enrico Dau Yang Wey | Scenografie: Adrian Kohler, William Kentridge | Animatie: William Kentridge | Poppenopbouw: Adrian Kohler, Tau Qwelane | Kostuumontwerp poppen: Hazel Maree, Hiltrud von Seidlitz, Phyllis Midlane | Special effects: Simon Dunckley | Decorontwerp: Adrian Kohler | Decoropbouw: Dean Pitman voor Scene Visual Productions | Decorschildering en -aankleding: Nadine Minnaar voor Scene Visual Productions | Vertaling: Robert David MacDonald | Bijkomende tekst: Lesego Rampolokeng | Muziek: James Phillips, Warrick Sony | Geluidsontwerp: Simon Kohler | Lichtontwerp en productieleiding: Wesley France | Toneelmeester en video-operator: Thunyelwa Rachwene | Geluidsingenieur: Tebogo Laaka | Videocontroller: Kim Gunning | Technische leiding: Lucile Quinton | Met: Eben Genis, Atandwa Kani, Mongi Mthombeni, Wessel Pretorius, Asanda Rilityana, Buhle Stefane, Jennifer Steyn | Quaternaire producers: Sarah Ford, Roxani Kamperou, Emmanuelle Taccard
Versie 2025 werd geproduceerd door Quaternaire/Paris en opnieuw opgevoerd met de steun van de co-commissioners Festival d’Automne, Théâtre de la Ville | Coproductie:  Kunstenfestivaldesarts, The Baxter Theatre Centre at the University of Cape Town, Centre d'art Battat, Printemps des Comédiens 2025, Domaine d’O, Fondazione Campania des Festival, Grec Festival, Thalia Theater 
De versie uit 1995 werd geproduceerd door Handspring Puppet Company in samenwerking met The Market Theatre, Art Bureau, Kunstfest, Standard Bank National Arts Festival, The Foundation for the Creative Arts, Sharp Electronics en Mannie Manim Productions
FAUST I en II © The Estate of Robert David Macdonald
Robert David MacDonald’s estate wordt vertegenwoordigd door Alan Brodie Representation, London
Handspring Puppet Company wordt vertegenwoordigd door Quaternaire / Sarah Ford
Ter nagedachtenis van James Phillips (1959-1995)
Bijzondere dank aan de ploeg van Baxter Theatre Centre, William Kentridge Studio, Stefanie Carp, Carlo Daniels, Susan Ford, Paul Golub, Joël Gunzburger, Frie Leysen, Konstantinos Liopyris, Grace Lorenzo, Michael Morris, Herman Sorgeloos
Met de steun van de Stichting Ammodo

website by lvh