Gesprek met Tanya Beyeler & Pablo Gisbert

Hoe en wanneer werd El Conde de Torrefiel opgericht?

Tanya Beyeler In 2010 begon het gezelschap professioneel te werken en brachten we onze voorstellingen voor het eerst voor een publiek. Tot dan was El Conde de Torrefiel meer een vehikel waarmee Pablo Gisbert korte stukken of oefeningen uitprobeerde buiten het academische kader van de podiumkunstenhogeschool van Madrid en het theaterinstituut van Barcelona waar hij studeerde. Aanvankelijk zagen we El Conde de Torrefiel als een collectief project, maar al snel beseften we dat dat moeilijk in de praktijk te brengen was. Pablo en ik hebben de leiding van het gezelschap toen naar ons toe getrokken. Wel is het zo dat elke voorstelling collectief tot stand komt. Alle teksten worden door Pablo geschreven, maar de uiteindelijke vorm is het resultaat van de combinatie van personen die aan de creatie meewerken. Met welke personen we samenwerken is bepalend voor de voorstelling die we maken. In die zin gaat het om een collectieve creatie.

Wanneer komen de teksten voor een nieuwe voorstelling tot stand?

Pablo Gisbert Wanneer we een nieuwe voorstelling creëren, wordt de tekst pas op het einde geschreven. We vertrekken van een choreografie, een dynamiek, een geheel van bewegingen in de ruimte. Het zwaartepunt van ons werk ligt in wat we gaan tonen, in de vorm en de kleur van de voorstelling. In het begin van het creatieproces leveren we geen tekst aan de acteurs. In La posibilidad que desaparece frente al paisaje zijn de vier performers trouwens een acteur, een danser, een dichter en een muzikant. Gedurende een periode van twee of drie maanden werken we zonder tekst. We zien elkaar buiten de repetities om te praten over onderwerpen die ons bezighouden en die zijn meestal niet echt origineel: de liefde, de dood, familie, geld, vrienden … Het is pas tijdens de laatste veertien dagen van het creatieproces dat ik dingen begin neer te schrijven, op basis van onze gesprekken en het werk tijdens de repetities.

TB De laatste dagen zijn er dan om tekst en beeld bij elkaar te brengen en naar een goede organisatie van het geheel te zoeken. Het is ook een kwestie van vertrouwen. Terwijl Pablo de de tekst afwerkt, houden wij ons bezig met de vorm. We werken apart, maar binnen eenzelfde creatieproces. En uiteindelijk past alles in elkaar. De puzzel wordt altijd opgelost.

PG Meer nog dan het theater zijn wij geïnteresseerd in dans, de meest abstracte van alle podiumkunsten. We zijn niet op zoek naar een intellectuele structuur, we laten ons liever leiden door andere – vaak onlogische of tegenstrijdige – manieren waarop het leven aan de oppervlakte komt. Misschien komt wat ik zeg paradoxaal over, aangezien we anderhalf uur lang teksten projecteren. Maar een creatie is in de eerste plaats een avontuur. Een avontuur van vlees en bloed.

Welke plaats krijgt jullie gezelschap in de wereld van het Spaanse hedendaagse theater?

TB Onze eerste voorstellingen hebben we slechts drie of veer keer gespeeld in alternatieve theaterzaaltjes. Alles kantelde met onze derde voorstelling, Escenas para una conversación después del visionado de una película de Michael Haneke [Scènes voor een gesprek na het kijken van een film van Michael Haneke], waarmee we twee jaar na de creatie een tournee deden in het buitenland. Het is niet ongewoon dat Spaanse gezelschappen in het buitenland erkenning krijgen, maar toch zou El Conde de Torrefiel zonder de Spaanse alternatieve theaterscène niet geworden zijn wat het vandaag is. Ik denk bijvoorbeeld aan het Teatro Pradillo in Madrid of het Antic Teatre van Barcelona. In 2012 programmeerde het Teatro Pradillo twee weken lang – op een moment dat niemand ons kende – Escenas para una conversación después del visionado de una película de Michael Haneke. Dat leek pure zelfmoord! Maar de strategie bleek te werken: elke dag kwamen er meer toeschouwers. Sindsdien maakt het Teatro Pradillo jaar na jaar plaats voor ons. Zo kregen we de kans deel te nemen aan het project El lugar sin límites [De plaats zonder grenzen], waar we andere Spaanse kunstenaars ontmoetten zoals Rodrigo García en La Ribot, maar ook de Argentijn Federico León. In 2013 brachten we in datzelfde theater La chica de la agencia de viajes nos dijo que había piscina en el apartamento [Het meisje van het reisbureau vertelde ons dat er een zwembad in het appartement was], in het kader van het Festival de Otoño a Primavera, dat jaarlijks in Madrid plaatsvindt. Het was niet evident om de voorstelling te brengen in een gevestigd kader en voor een publiek dat ons werk niet kende, en toch slaagden we er dankzij dat festival in om een breder publiek te bereiken.

Zien jullie gelijkenissen tussen jullie werk en dat van andere Spaanse kunstenaars?

PG Ik ben 33 jaar oud. Toen ik 20 was, ging ik naar voorstellingen van mensen van in de dertig. Ik voelde me aangesproken door het werk van gezelschappen als El Canto de la Cabra en Lengua Blanca, kunstenaars als Angélica Liddell, Rodrigo García, Roger Bernat en Tomás Aragay, en choreografen als Elena Córdoba en Sofía Asencio. Vandaag voel ik me vooral betrokken bij het werk van de kunstenaars op de website teatron. com, een gemeenschap die volledig virtueel is maar waar ik me helemaal in thuis voel.

TB Ik heb niet het gevoel bij een artistieke familie te horen. Als er al sprake is van een stroming, dan is dat omdat we eenzelfde heden delen, maar op vormelijk vlak is ons werk heel divers.

Loopt er een rode draad door La posibilidad que desaparece frente al paisaje?

TB Het was onze bedoeling om een contemplatieve sfeer te scheppen. We wilden geen handeling opvoeren maar een reflectieruimte. We wilden een pauze inlassen, want daar hadden we nood aan. De titel verwijst er ook naar: het landschap nodigt uit tot contemplatie en reflectie. Daarna zijn er andere vragen komen bovendrijven. Waar kijken we naar? Wat schuilt er achter het landschap dat we zien? En uiteindelijk diende het idee van een onderhuidse oorlog zich aan.

PG Een van de alomtegenwoordige elementen in de voorstelling is het begrip ‘verstrooiing’. Je ziet spelmomenten, een fragment uit een voorstelling, een mondaine bijeenkomst, culturele evenementen, conferenties, concerten, fotosessies … Ons leven is volgepropt met activiteiten – theater, film, concerten, afspraken, vergaderingen, gesprekken op WhatsApp, boodschappen doen in de supermarkt … maar tegelijk leven we in totale passiviteit. Het schizofrene contrast tussen extreme activiteit en extreme passiviteit is een van de stuwende krachten achter het stuk.

TB Een van onze referenties is de roman De kaart en het gebied van Michel Houellebecq. Aan de ene kant heb je het getekende gebied en aan de andere kant de reële materie die erachter schuilt. Wat vind je onder de geologische lagen? Wat leeft er onder de aardkorst, wat is haar geschiedenis, haar verleden? Terwijl er beelden van schoonheid en verademing worden afgespeeld, zijn de teksten die worden geprojecteerd of uitgesproken door de vertelstem doordrongen van agressie en zelfs geweld.

In de voorstelling wordt gerefereerd aan Michel Houellebecq, Paul B. Preciado, Spencer Tunick, Zygmunt Bauman …

PG Alle teksten werden voor de voorstelling geschreven. We hebben ze aan die grote namen toegeschreven, maar het gaat wel degelijk om fictie. We gebruiken hun imago om het stuk te kunnen manipuleren. De voorstelling heeft absoluut niets documentairs.

TB Het zijn grote namen uit de culturele wereld, iconische figuren, heidense goden. De situaties die we in de voorstelling schetsen, gaan echter evenveel over grote denkers als over onzichtbare burgers. Daardoor wordt er binnen eenzelfde tijdruimte een veelheid aan visies uitgedrukt. Het gaat om collectieve en gelijktijdige ervaringen, die door elke toeschouwer op een andere manier beleefd worden. Vandaar de tien landschappen, die elk met een stad overeenstemmen: Madrid, Berlijn, Marseille, Lissabon, Kiev, Brussel, Thessaloniki, Warschau, Lanzarote en Firenze. Op dezelfde planeet en op hetzelfde ogenblik zijn mensen totaal andere dingen aan het beleven. We kunnen samen naar eenzelfde landschap kijken, maar elk van onze ervaringen zal anders zijn.

Waarom hebben jullie er net die tien steden uitgepikt?

PG Madrid was onze eerste keuze, omdat de voorstelling in die stad tot stand is gekomen. En ook omdat Spanje, al leven er veel fascisten, een mooi land blijft. Madrid dus, om te beginnen.

TB Elk nieuw landschap wordt ingeleid wordt door de naam van een stad, die geprojecteerd wordt op een scherm van zes meter breed. Het woord op zich is al een beeld. De rest van het beeldmateriaal hebben we telkens gekozen in functie van de naam van de stad: de klanken die je hoort wanneer je de naam uitspreekt, de beelden en gedachten die de naam bij je oproept …

PG Het zijn niet allemaal hoofdsteden, maar wel belangrijke steden uit Zuid- en Oost-Europa. Misschien gaat het wel om een Europese rondreis voor Japanse toeristen: ‘Tiendaags bezoek aan Europa’ of ‘Lissabon in tien minuten’ …

TB De landschappen hebben wel wat te verbergen, zoals in de film Shoah van Claude Lanzmann. Daar zie je prachtige wouden en idyllische landschappen,waarna je het verhaal hoort over de slachtingen die er velejaren eerder plaatsvonden. De woorden vertellen de horror terwijl je alskijker enkel natuurpracht te zien krijgt. Op het einde van De kaart en het gebied beslist Jed Martin, die zijn hele leven heeft gewijd aan hetfotograferen van voorwerpen en Michelin-kaarten, om foto’s te nemenvan objecten die in de natuur zijn achtergelaten en erdoor worden verteerd.Uiteindelijk zal er ook van ons niets overblijven.

PG De concentratiekampen hebben plaatsgemaakt voor mooie landschappen. Als niemand zich de gruweldaden herinnert, zou je kunnen denken dat er nooit iets is gebeurd. Wat we willen tonen, is de barbaarsheid, het vuil dat onder die tien plaatsen begraven ligt. Alsof er zich aan beide kanten van een horizontale lijn een mogelijk landschap bevindt.

Interview gerealiseerd door Christilla Vasserot voor het Festival d’Automne à Paris 2016

Vertaling: Veerle Lindemans