Pumpitopera Transatlantica

Indien u op zoek zou zijn naar Ithaka, is dit de uitgelezen kans om een extatische reis naar het einde van de nacht te maken. Mogelijks wordt u overvallen door verrassende bewegingen, een waterige grijns of barst u uit in homerisch gelach. Alles is mogelijk. De actie verloopt volgens de vooraf bepaalde plot van een libretto, maar improvisatie kan op elk moment in deze trans-Atlantische pop-opera binnensluipen. Tijdens deze nachtelijke trip komt Odysseus voorbij, als één van de vele anonieme personen uit het publiek. Sommigen onder jullie dragen een zonnebril om zich tegen fotofobie te beschermen dat kan opkomen na een nachtwake. Anderen dragen hem om niet verblind te worden door flitsende lichten die de epische verhalen die we u zullen vertellen, ritmeren. Vergeet u niet te hydrateren want de nacht is lang voor zij die de bestemming willen bereiken. U zal mythische figuren ontmoeten, helden en heldinnen die voortdurend dwalend langs de kustlijn op zoek zijn naar een verre horizon. Leve de haven en leve het feest. Vanavond zijn jullie uitgenodigd in het Ithaka van MEXA: de dansvloer, een artificieel eiland van geneugten en mogelijkheden.

De dansvloer was dikwijls een toevluchtsoord voor MEXA-leden. De kunstenaars – een collectief van moeders, mensen van kleur en LGTBQIA+, vonden er steun, onderdak en een uitlaatklep in de context van queeravonden, concerten en dragshows op een bepaald moment in hun individuele levens. Door die verschillende personages in zichzelf te spelen, en zich zo te lenen tot rollenspellen, vonden de kunstenaars zichzelf en herrezen ze uit de assen van de nacht. In 2015, na een reeks van raciaal-en gendergeweld, vormde de groep zich in de onthaalcentra voor daklozen  in de kwetsbare contexten in het centrum van São Paulo in Brazilië. De kunstenaars baseerden zich op hun eerdere performance-ervaringen en beslisten om samen te komen en zich opnieuw uit te vinden als collectief. Ze wilden zich hun persoonlijke geschiedenis opnieuw toe-eigenen via een hybride, feestelijke en verbijsterende theatrale praktijk. In theater, dans en muziek van MEXA worden de megalomanie en het verlangen naar grootsheid van de deelnemers naast de harde realiteit van de grootstedelijke marginaliteit gesteld. Deze meta-reflexieve overpeinzingen beschuldigen en parodiëren met losbandige energie de onderdrukkende regimes van normaliteit. Elke voorstelling is een uitnodiging om de ervaring van radicaal anders-zijn in de felle spots van fictie te belichten.
Pumpitopera transatlantica is de eerste voorstelling die MEXA buiten Brazilië opvoert. De opbouw van het stuk weerspiegelt de enorme impactvan een internationale tournee en het vooruitzicht op de zo begeerde trans-Atlantische oversteek.

Centraal in deze nieuwe voorstelling staat de odyssee – opgevat als een directe referentie naar het literaire werk van Homeros, alsook naar zijn gangbare definitie van een reis onderbroken door onvoorziene gebeurtenissen en dramatische wendingen. Het epische gedicht dat verslag maakt van de lastige terugkeer van Ulysses naar zijn vaderland, is de inspiratiebron voor een creatieproces dat aanving aan het begin van de pandemie. Ondanks de annulatie van de voorstelling op het Internationaal Theaterfestival van São Paulo in maart 2020, heeft er op dat moment de mogelijkheid aangediend om in Europa te spelen. Zoals het gezang van zeemeerminnen diende deze haast onwaarschijnlijke en tot de verbeelding sprekende kans als drijvende kracht en leitmotiv in de uitwisselingen tussen de leden van de groep gedurende de maanden van afzondering.

Toen vergaderingen en repetities opnieuw toegelaten waren, boog het collectief zich over de Odyssee, een monument uit de westerse literatuur. Het collectief verdeelde de verschillende hoofdstukken en personages onder elkaar om ze vervolgens vrijelijk van commentaar te voorzien tijdens de repetities. Binnen de groep ontstond het idee van een odyssee, metafoor voor hun polyfone, in de tijd uitgedijde werk. Het resultaat van voortdurende onderhandelingen over verlangens, beperkingen, gebreken en zelfverloochening.

Het ancestrale en archetypische verhaal van Homeros – met de helden, verwikkelingen, narratieve lijnen en mythes – wordt voor de kunstenaars en performers het decor om individuele en collectieve verhalen te begrijpen en te ontwikkelen. Op scène, in de coulissen of in het alledaagse leven draait het erom het mythische traject van het collectief MEXA en de persoonlijke odyssee van elk van deze kunstenaars en performers te beschouwen. Aan de hand van ontroerende getuigenissen, metafysisch gebrabbel en kritische oefeningen van speculatieve verbeelding, openbaren de protagonisten hun dromen en streefdoelen: een beroemd zanger·es of een capoeiraster worden of, een travestie-eredienst voorgaan. Voor een groep die gebrandmerkt wordt door een voorgeschiedenis van discriminatiesen onzekerheid, zijn de dansvloer en de theaterscène, opnieuw, een plek waar het mogelijk is om autofictieve verhalen te vertellen. Uiteindelijk is het deze enscenering van hun leven die ervoor zorgt dat ze de echte odyssee kunnen ondernemen om in Europa te spelen – met alle moeilijkheden en beproevingen van een dergelijke verplaatsing op bureaucratisch, logistiek en organisatorisch vlak.
Op basis van deze verschillende betekenissen van de odyssee, stelt MEXA u een multidisciplinaire en excentrieke opera voor die zowel pikant als verrassend is. In drie aktes vormen live performances, video-opnames en geluidssynchronisaties geleidelijk een synesthetische reis in dans en muziek. Weemoedige liederen en melodramatische aria’s vermengen zich met riffs van David Bowie, romantische pophits, diepe bassen en technotronische beats. Via het geluid van draaitafels ontdekt u het choreografische repertoire van elk van de lichamen en de verzameling levensverhalen die worden gereactiveerd met elk gedanst gebaar, elke pose, elke defensieve houding, elke stilstand. Laat u overweldigen door deze getransfigureerde mythologie in de vorm van een dansfeest en van een seculiere epifanie die weerklinkt als het synthetische inzicht van de meest gedenkwaardige avonden. Misschien kan enkel een trance-achtige toestand deze vraag zonder definitief uitsluitel beantwoorden: wat betekent het om terug te keren naar Ithaka als ‘thuis’ geen synoniem is voor een woning, maar eerder voor een gevoel van veilige ruimte voor zelfexpressie?

• Olivia Ardui
• April 2023
• De performativiteit en de intersecties tussen visuele en levende kunsten staan in het centrum van de praktijkt van Olivia Ardui. Ze werkte als curator voor het Museum voor kunsten van São Paulo (MASP), in Brazilië, en maakte deel uit van het curatoriele team van de 12^e Biennale de Cuenca in Ecuador. Ze werkt momenteel aan de faculteit kunstgeschiedenis aan de UCLouvain en ontwikkelt parallel daaraan onafhankelijke tentoonstellingsprojecten.