Interview met Lia Rodrigues

Beatrice Lapadat – Hoe zou je het creatieproces van Borda omschrijven?

Lia Rodrigues – De creatie van Borda begon toen ik bijna alle kostuums die we de voorbije 35 jaar voor onze voorstellingen gebruikt hebben op de scène bijeen brachten, zelfs de kostuums van May B – een stuk dat we in 2017 van Maguy Marin cadeau kregen, na een samenwerking tussen onze dansschool in Maré en Lyon – en de plastic materialen die we gebruikten in Pindorama. Ik heb al die objecten en kostuums weer tevoorschijn gehaald en dacht: “Met dit alles gaan we een nieuwe wereld scheppen!” Vertrekkende vanuit al die materialen die bij ons zijn achtergebleven na het afronden van onze creaties – waarvan sommige al jaren in mijn koffers rondslingeren – zijn we beginnen borduren en personages gaan creëren die een soort organisme vormen, waarin iedereen afhankelijk is van elkaar. Het draait om de relatie die we onderhouden met al die objecten en kostuums en om de manier waarop de dansers met elkaar in interactie gaan. Borda volgt Fúria (2018) en Encantado (2021) op en vormt zo het laatste deel van dat drieluik. Voor mij is het alsof twee planeten zijn ingestort om zo Borda te laten ontstaan, hoewel ook veel andere creaties van het gezelschap dit stuk op een minder expliciete manier bewonen.

Het Portugese woord “borda” is een polyseem en omvat betekenissen gaande van het idee van een fysieke grens tot die van droom en fantasie. Op welke manier wil u al die betekenislagen zichtbaar maken in Borda?

We zijn geneigd om grenzen vooral vanuit hun geografische en politieke dimensie te bekijken, maar ik vind het essentieel om onze geest open te stellen voor andere invalshoeken. Een grens oversteken is in de eerste plaats een innerlijk proces, een grens die je in jezelf overgaat – zo krijg je toegang tot transformatie, tot overgangen, tot alles wat ons aanzet om van de ene plek naar de andere te bewegen, van de ene toestand naar de andere, van het ene perspectief naar het andere.         Imaginaire grenzen leiden ons naar poreuze gebieden met nomadische stromingen, dromen en vloeibare vormen van anders-zijn.

Van de verschillende betekenissen van “borda” spreekt vooral die van bosranden mij aan – plekken van biodiversiteit die bijzonder rijk en veerkrachtig zijn. In de levende wereld zijn die bosranden de plaatsen waar alles vruchtbaar wordt: waar land en zee elkaar raken, bos en veld, rivier en oever.

Het is een ruimte waar culturen en disciplines elkaar kruisen om creatieve frictie te cultiveren in plaats van conflict. Op die randen kunnen we onszelf heruitvinden, transformeren en overgangen bouwen. Want Borda is ook een uitnodiging om de grenzen tussen ons in over te oversteken en om een droomruimte te creëren waarin ieder de betekenis van het stuk opvult met de verhalen die men wil vertellen. Verbeelding en dromen blijven namelijk essentiële brandstoffen om vooruit te gaan en nieuwe manieren van zijn in de wereld te activeren.

Wat zijn de belangrijkste dramaturgische en esthetische lijnen die Borda kenmerken?

In Borda hebben we geprobeerd om een andere lichamelijke wereld te verkennen, samen met de negen performers – zes dansers en drie danseressen – die ook bijdragen aan de dramaturgie van het stuk via de gesprekken die we  over ons werk aangaan.

Ik weet niet of we daarin slagen, maar we proberen in ieder geval altijd om niet op dezelfde plek te blijven, om in beweging te blijven – wat niet noodzakelijk “vooruitgaan” betekent, maar eerder inhoudt dat we ons simpelweg naar een andere plek begeven, ook al is die ons onbekend.

In deze creatie staat samenwerking centraal in de choreografische uitdagingen: alleen samen kunnen de dansers dit precieze werk uitvoeren, waarin iedereen afhankelijk is van de ander om te kunnen creëren en bestaan. Tegelijkertijd wordt ook het borduren – een andere betekenislaag van het woord “borda” – belicht via het idee van vakmanschap.

We zijn onze eigen kleermakers: we maken, recycleren en knutselen onze kostuums zelf – iets wat veel tijd en precisie vergt – om een universum te creëren dat ons weerspiegelt.

Daarin herken ik een verband tussen het maken van een borduurwerk en het maken van een choreografie: we nemen dingen die op zich “niets” zijn en transformeren ze door ze op scène te brengen.

Wat heeft u uit de creatie van Andantes geput? Heeft die participatieve ervaring uw manier van werken beïnvloed of veranderd?

De uitnodiging van het festival om deel te nemen aan de Zinneke Parade bood me een unieke kans. Andantes bevestigde voor mij de waarde van teamwerk – wat ik sinds het begin van mijn carrière als choreografe doe – met mensen die uit zeer uiteenlopende plekken komen en verschillende levensbeschouwingen koesteren. De creatie van onze praalwagen voor de stoet, die levende wagen, liet me op een nieuwe manier zien hoe artistiek werk zich kan verweven met zulke diverse werelden, waarbij elke deelnemer·eemster zijn of haar unieke manier van zijn en bestaan in de wereld inbrengt in het werk.

Op het moment dat we samen op straat stonden, was het ontroerend om iedereen gelukkig te zien en samen plezier te maken. Ik denk dat het vandaag de dag, gezien de wereldtoestand, ontzettend belangrijk is om gedeelde ruimtes, vreugde en genot te creëren. Andantes heeft me eens te meer bevestigd dat het mogelijk is om samen iets op te bouwen met zeer uiteenlopende mensen en om met die samenwerking een vorm van “samen leven” te creëren.

• Interview afgenomen door Beatrice Lapadat in maart 2025 voor het Festival d’Automne à Paris.
• Vertaald door neneh noï.
• Béatrice Lapadat is onderzoekster in de podiumkunsten, cultuurjournaliste, critica en pedagoge.