Polyfonie voor The Wake

The Living and the Dead Ensemble

We achten het voor onmogelijk om het begin te vermijden. Alles begint wanneer we deelnemen aan een discussie die bezig is, wanneer we plaats nemen voor het scherm midden in een film, die ons bijgevolg desoriënteert. The Wake neemt zo de norm bij z’n staart. Een eerste succes. We wachten op de ontrafeling van de verhaallijn. De eerste ingang is een kleur. Een eerste stem als ankerpunt en stukje bij beetje naderen er andere stemmen die zich met de eerste lijn komen mengen.

Er komt een koord tevoorschijn. Er is geen herinnering aan de afgelegde weg, maar toch is er een bewustzijn van het nu. Goed nieuws: we zijn niet verloren. Vervolgens horen we een stem en andere vertrouwde stemmen uit de monden van de anderen. Andere lichamen die dezelfde schokjes ondergaan en die dezelfde sporen vertonen als de onze. We bevinden ons daar, de kaart krijgt stilaan een vast patroon.

Toch is het moeilijk om vooruit te lopen op de volgende stappen. Desondanks schrijden we in vertrouwen verder. De mond volgestouwd met poëzie. We zien al een vonkje hoop, het vuur verderop, en we bewegen ons geleidelijk in die richting. Onze vermoeide schouders trotseren de trillingen van de aarde. 

Zij die willen gooien hun last in de vlammen. Dat is het ritueel. We transformeren onze klaagzang in rook en hogerop vervliegt hij. Sommige stemmen twijfelen nog, wachten op de daad en op een signaal van doeltreffendheid. Die stemmen komen dichterbij de grote dag, bevrijd van beklemmende blikken. Eindelijk een teken, de vlam wordt groter. The Wake is een uitnodiging voor een bijeenkomst die onze kwellingen waardig is. Een magneet voor ons geschreeuw. De bittere smaak van tegenwind.

In de meest morbide dwang,
Opent The Wake de deuren naar een werkelijkheid die tot het ondenkbare behoort
Je hebt de moorden onthuld die sommigen liever bedekken
Oh The Wake!
Een ontwaken bij de lethargische slaap van de Staat
Tegenover de schaamteloosheid maak jij je rechten overal en Elders kenbaar
Van aardbeving tot ontroering
Het vuur wakkert je standpunt aan
Oh The Wake!
Beschuldigd van wartaal omdat je standpunten onwankelbaar zijn
Oh The Wake!
Ik hou ervan als je rechtsomkeer maakt, wanneer slavernij en neokolonialisme niet voor elkaar onderdoen.
Op de rand van de klif van ontheiliging, beroep je je op het sacrale
Oh The Wake!
Je kaart voortdurend en in gelijke mate de waarde van de mens aan die geklemd zit in een wereld zonder gelijkheid,
blijvende aandacht voor daden die vergeten zijn…

Ongewapend, gebruikt The Wake het woord om de leegte te bekampen. Zinnen die onze werkelijkheid hinderen ontstaan in een drukkende duisternis. Ze zijn gevormd door losgebroken klanken die soms tegenstrijdig zijn en die proberen de wereld te verzoenen volgens zijn manier en op zijn ritme. Verstrengelde spellingen, gezangen, gezucht, geschreeuw bepalen ons spreken dat overloopt van woede en verontwaardiging. Van stem tot stem ontleent de harmonie in vreselijke handelingen het alfabet van de onrechtvaardigheid. De angst van ons dagelijks bestaan wordt zichtbaar. Voor sommigen is dat de angst voor de onmogelijkheid zich te onttrekken aan een erger wordende situatie, die in het voordeel van de onderdrukkers speelt. Een dans, gebaren die een verhaal vertellen. De roffel van een trom, ritmisch onder onze voeten en gedirigeerd door de orkestleider van ons verdriet. Het is een schouwspel, een feest van revolutionaire schoonheid. The Wake verjaagt, zoals een bezwering, de geesten die ons willen doen geloven dat alles aanvaardbaar is onder de heerschappij van de ongelijkheid en het gemaskerd rijk van de dictatuur.

The Wake, een “tchaka” of ook een “djak” zoals het bij mij in Haïti genoemd wordt; een mengeling van alles wat de mond kan eten in een kookpot. In de Voodoo spreken we van “Manje Ginen”, het voedsel van onze Voorouders.
The Wake, naar het beeld van The Living And The Dead Ensemble; “Ti rat pa konn fèt san ke”, “zo vader, zo zoon”. Het gezelschap weeft fragmenten samen van onze tien verhalen, Europa (Frankrijk, Engeland), de onwettige vader van de vruchten van de slavernij (Caraïben, Haïti)
The Wake, een geheel, een mengeling, een veelvormig brouwsel (poëzie, rap, slam, voordracht, zang, theater) speelt met het lichaam en met de stem, de enige kanalen binnen ons bereik om de uiteenlopende klachten van een onderdrukt volk uit te dragen. Onderdrukt, maar trots, vindingrijk en strijdlustig. Het volk van de toekomst.
The Wake komt voort uit onze kennismaking met de stad Clichy-Montfermeil, één van de Parijse buitenwijken in juli 2019 en kreeg vorm in januari 2020 in Port-au-Prince.

 
12 januari 2020, Port-au-Prince. Die bewuste avond hebben we de opvoering van The Wake geannuleerd in Lakou Tokèet. Maar wat betekende het om terug te keren op persoonlijke verhalen van exact tien jaar geleden voor de acht Haïtiaanse leden van het Ensemble? Wat betekent het om die verhalen in relatie te brengen met het verhaal van Frankétienne, Mélovivi ou le piège? Ze schreef haar stuk twee maanden voor de goudougoudou (aardbeving) en zet twee personages op scène neer, A en B, “… omringd door puin en lijken”. Ze lijkt de chaos die zich op Port-au-Prince zou storten op 12 januari 2010, te voorspellen. Tijdens de repetities waarin fragmenten van dit stuk opgenomen zijn door het Ensemble zijn de personages A en B verdeeld over acht lichamen. Ze protesteren tegen de chaos van het heden. We zien een soort terugkeer die verdergaat in tijd en ruimte, een profetische visie van het verleden doorheen een oneindige herhaling, een omweg in een spiraalvormige beweging.

The Wake is een werk dat verschillende soorten interventies mogelijk maakt. Franketienne zei tijdens een conferentie in het Kunstencentrum van Port-au-Prince: “Iets buiten de context en los van het onderwerp, bestaat niet.” The Wake is een esthetische ervaring die wegvlucht van de meer klassieke vormen. We leven in een chaos, alles vermengt zich met elkaar. Het is eveneens een werk dat dialogeert met Melovivi ou le piège. Het stemt zich af op en past zich aan de huidige, betreurenswaardige toestand van de wereld aan. Overal worden acties gehouden tegen hooggeplaatsten die niet op hun plaats zitten. The Wake geeft een stem aan onze angsten en aan ons verdriet. Het is de machine van de geïndustrialiseerde wereld die onze koers bepaalt. De globalisering herenigt ons niet maar legt grenzen van voorkeur op. Met The Wake ontmantelen we deze structuur om onze eigen wereld beter herop te bouwen, tabula rasa en gelijkwaardig.

 
The Wake… De wake…
Yon bagay ki makonnen nou… een plek die ons verbindt, die ons samenbrengt…
Yon espas ki makonnen isit lan ak tout kote alawonnbadè… Een plek die het hier en het elders verenigt…
De wake…
Sa vle di nou makonnen kit ou isit kit ou lòtbò dlo…
Dat betekent dat we samenzijn ongeacht waar je je bevindt, hier of elders…
Paske nou sanble… Paske n ap viv menm katchaboumbe a…
Omdat we op elkaar lijken… omdat we dezelfde chaos meemaken…
Paske nan zòrèy nou se menm rèl la, rèl latè k ap depafini…
Omdat we hetzelfde gerucht horen dat zegt dat de aarde verbrokkelt…
In het begin was er chaos
Vandaag heerst de chaos
Op dit eiland van waarop we je toespreken
Middenin die chaos…
Is er poëzie…
Is er een poëet die inspireert
Die poëet vertelt over de waanzin van dit eiland, de waanzin van deze wereld die wegzinkt…
Middenin die chaos
Zijn er dichters
Zijn wij er
Is ons verhaal er
Het verhaal dat we jullie willen vertellen
En jullie?
Wat is jullie verhaal?

The Wake is een zoektocht naar begrip en emotie. Het is een ruimte tussen een verleden, een heden en een toekomst in een spiraal verhaspeld die zowel naar de werkelijkheid als naar het imaginaire draait. Het is een aanklacht, een gelegenheid om de verhulde dictatuur te verwerpen, om nee te zeggen aan een neokolonialisme dat bestrooid werd met technologieën die op voorhand bepaalde grenzen versterken. Het is een ruimte waar verdriet en strijd gedeeld worden. Die strijd beoogt een inclusieve wereld. Het is het verhaal van vrouwen en mannen dat door henzelf verteld wordt. Het is een interculturele ontmoeting waar het verschil ons aanvult. Het is voor ons een gelegenheid om te vertellen wat we zijn, wie we zijn, compromisloos en zonder valse schijn…

The Wake neemt de vorm aan van een nieuw tijdperk. Door te werken met feiten die uit het leven gegrepen werden, het dagdagelijkse en de toekomst, verwordt het tot het verhaal van iedereen die het aan het vertellen is. Het gaat over een gemeenschappelijke strijd, een stem die tracht de plaats van een andere in te nemen, gezegdes en onuitgesproken verklaringen, gezangen en kabaal, lichamen die samenvloeien in al hun definities. Zichtbaar. De actualiteit in Haïti, net zoals die in Clichy-Montfermeil maakt het hart uit van The Wake. De sociale en raciale ongelijkheden, het politiegeweld en de onrechtvaardigheid. Waar is het geld van Petro Caribe? “A question that is timidly extinguished”. Een verwaarloosde jeugd in een tijdperk waarin de wereld in chaos ombuigt en waar razernij zich manifesteert. Een strijd die weerstand, gebundelde krachten, interactie tussen mensen, communicatie, begrip en vooral aandacht vraagt. De planeet vat vuur…

 
The Wake is een oneindig stuk, onafgewerkt, nooit af, terwijl het voortdurend veinst af te zijn om zich beter en anders uit te strekken, elders, in een nieuw geheim. Hier neemt het woord de leiding, een bewoonbare maar precaire plek die het vuur van de wereld herbergt, een plek die beweegt. Het woord nemen om rechtvaardigheid te vragen, met het risico om nog eens beroofd te worden van het laatste wat we hebben: een adem, een stem. Dan is praten ook een list en een bescherming, een manier van praten om niet te praten, om te ontpraten. De paradox van The Wake, de wake, zou helemaal geen voorstelling zijn maar een beleving. En daarom ontglipt alles er voortdurend uit, naar de schaduw van de bühne, in de mengeling van talen, personages en herinneringen, van literatuur en slogans, in vrolijke herrie die ook een zijnswijze op deze wereld verbeeldt.

• Met in volgorde van voorkomen: Léo Jean-Baptiste, Zakh Turin, Dieuvela Chéréstal, James Désiris, Louis Henderson, Mackenson Bijou, Sophonie Maignan, Cynthia Maignan, Rossi Jacques Casimir, Olivier Marboeuf