In 2014, toen ik het idee kreeg voor dit stuk genaamd Four Days in September, reflecteerde ik vaak over het idee van een verloren democratie in Thailand; telkens als er in het land een staatsgreep plaatsvindt, zegt de coupleider dat het om een manier gaat om Thailand te hervormen tot een echt democratisch land. Wat blijkbaar nooit gebeurt.

Tijdens de afgelopen jaren onder de heerschappij van Koning Rama X vonden er duidelijk meerdere doelbewuste pogingen van de autoriteiten plaats om de herinnering aan de Volkspartij of de historische sporen ervan uit te wissen (de Volkspartij was een groep mensen die de Siamese Revolutie van 1932 leidden, waarbij Thailand werd omgevormd van een absolute monarchie tot een democratie). Heel wat relevante objecten zijn verdwenen: de Gedenkplaat van de Siamese Revolutie op het Koninklijk Dusitpaleisplein, het Monument ter Verdediging van de Constitutie, en enkele andere monumenten van de leden van de Volkspartij. Enkele officiële plaatsen kregen een andere naam; ze worden nu vernoemd naar leden van de koninklijke familie in plaats van naar leden van de Volkspartij. De openbare Dusitzoo die zich op het terrein van de oude koninklijke residentie bevond is naar een andere plek verhuisd. Het oorspronkelijke Hooggerechtshof en het Parlementsgebouw werden gesloopt om plaats te maken voor nieuwe gebouwen. Het oude stadsgedeelte van Bangkok, waar zich verscheidene gedenktekens van de revolutie van 1932 bevinden, heeft belangrijke “landschappelijke verbeteringen” ondergaan.

Tijdens de lockdown vanwege de pandemie werd een paar maanden geleden in Thailand de noodtoestand afgekondigd, wat de overheid in staat stelt een absolute macht uit te oefenen zonder enige verantwoording te hoeven af te leggen. Afgelopen maand (juni 2020) was er het geval van een Thais satiricus/activist die werd ontvoerd in Cambodja; ooggetuigen verklaarden dat hij vlak voor zijn appartement werd tegengehouden en weggevoerd in een voertuig. Het voorval gaf aanleiding tot heel wat acties en protesten, en voor sommige demonstranten werd al een arrestatiebevel uitgevaardigd, iets wat volgens de regering alleen dient om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Ondertussen worden een aantal activisten, politici en kunstenaars geschaduwd en lopen ook zij het risico ontvoerd te worden. Een en ander past in een jarenlange traditie van ontvoeringen van en moorden op activisten en politieke vluchtelingen die de regering bestrijden.

Thailand is lang verplicht geweest in angst en stilte te leven. Er zijn veel dingen waarover we niet kunnen praten of waarop we geen kritiek mogen geven. Voor mij doet het Thaise woord voor ontvoering – Oom Haii – (letterlijk ‘iemand dragen en hem/haar doen verdwijnen’) me denken aan een zaak toen ik kind was en dit woord voor het eerst hoorde. Het was een “Oom-Haii” van een volledige familie van een zakenman die op een of andere manier te maken had met de schandalige en geheimzinnige zaak van de Blauwe Diamant (ook bekend als de zaak van de Saudi-juwelen), die tot op vandaag “vermist” is. Ik heb alle gevallen van gedwongen verdwijningen recent in gedachten weer aan elkaar gekoppeld. Het is een ongelukkige trend in Thailand die zich blijkbaar gaat voortzetten. Om die reden heb ik onlangs moeten terugdenken aan mijn ideeën voor Four Days in September.

Four Days in September

Een verhaal van een groep vrienden die regelmatig samenkomen. Op een dag verdwijnt één van hen. De rest van de groep zet z’n leven voort alsof er niets is gebeurd. En een poos later keert er iemand die op de verloren vriend lijkt naar de groep terug.

Scène 1 – 1st september

Een groep vrienden houdt samen een feestje, zoals ze wel vaker doen. Ze zingen en babbelen. Er wordt gelachen en lol gemaakt. Dan wordt buiten ergens een schot gelost. Enkele van hen rennen naar buiten om te kijken wat er gebeurt. Ze komen terug en nemen weer plaats op dezelfde stoelen alsof er niets is gebeurd. Maar één iemand ontbreekt. De rest van de groep is nog altijd aan het zingen en babbelen. Sommigen van hen beginnen te vragen naar de vermiste persoon.

Scène 2 – 11de september

De overblijvende mensen zijn nog altijd aan het babbelen en zich aan het vermaken. Het is bijna de verjaardag van de vermiste persoon. In plaats van een verjaardagsfeestje te houden zoals gebruikelijk, hebben ze het erover een dienst te houden voor de vermiste persoon. Een dienst houden voor iemand impliceert dat de persoon in kwestie dood is.

Scène 3 – 19de september

Een persoon in de overblijvende groep laat iemand binnen die lijkt op de vermiste persoon. Maar het is niet de vermiste persoon. Alleen maar iemand die op hem lijkt.

Scène 4 – 21de september

De volledige groep is nog altijd samen. Ze komen tot een soort van besluit.

Wat de enscenering van het stuk betreft, denk ik aan het beeld van een ouderwetse plafondventilator met drie vleugels die laag hangt in het midden van de kamer. Er is een tafel met 5 stoelen die er allemaal anders uitzien. Een ijskast. Een muur om een andere ruimte aan te duiden zoals een keuken of een opslagruimte waar de personages kunnen roken. De setdesigner zal voor de verdere details zorgen.

• Wichaya Artamat