Memory of Mankind

Wat bracht jullie op het idee om Memory of Mankind te maken?
Marcus Lindeen – Tijdens de eerste lockdown, in maart 2020, las ik in The New York Times over een project van de kunstenaar Martin Kunze; een project dat ik van meet af aan waanzinnig en boeiend vond.
Sinds een tiental jaar bewaart Martin Kunze de kennis van onze beschaving op keramische platen, gelegen diep in een zoutmijn in de Oostenrijkse bergen. Hij hoopt dat toekomstige beschavingen deze op een dag kunnen bovenhalen. Volgens hem zijn deze platen het meest resistente materiaal voorhanden en zouden deze ‘archieven van de mensheid’ enkele duizenden jaren, misschien wel honderd- duizenden jaren, leesbaar moeten blijven. Ik ben geïnteresseerd in alle vragen die dit bijzondere initiatief oproept: Wat geeft Martin Kunze het recht om ons collectieve verhaal te vertellen? Wat verdient het om herinnerd, ‘gered’ te worden? Wat maakt, al dan niet, deel uit van onze geschiedenis? Dit wilde ik in een performance onderzoeken.

De voorstelling gaat niet enkel over het project van Martin Kunze, maar brengt ook andere verhalen. Wat hebben ze met elkaar te maken?
Marianne Ségol – Het geheugen. Net als in onze vorige producties wilden we verschillende verhalen combine- ren rond een gemeenschappelijk thema. Zo horen we de getuigenis van iemand met geheugenverlies, als gevolg van de ziekte bekend als ‘dissociatieve fugue’, waardoor herinneringen telkens opnieuw worden uitgewist. Er is ook het verhaal van zijn vrouw, een schrijfster, die hem helpt zijn herinneringen te reconstrueren door ze op te schrijven. En tot slot is er een queer archeoloog die voorstelt om de geschiedenis te vertellen vanuit het standpunt van zij die geen stem krijgen en doorgaans vergeten worden in historische studies.

Waarom brengen jullie deze verhalen samen?
ML – Toen ik als journalist aan de slag was, vond ik het frustrerend dat ik me moest houden aan een bepaald onderwerp en een specifieke vorm. Ik vond dit beperkend en reducerend. Theater maakt nieuwe ontmoetingen mogelijk, ontmoetingen die in het echte leven niet zouden plaatsvinden. De verhalen die in ons stuk door elkaar lopen, zijn waargebeurde verhalen die verrijkt worden via discussie en uitwisseling.
MS – De uitdaging bestaat erin deze getuigenissen in perspectief te plaatsen. Omdat ze elkaar aanvullen en in vraag stellen. Omdat het intieme verbonden is met meer algemene kwesties. Als je bv. de link legt met het werk van Martin Kunze, wordt de schrijfster in ons stuk een soort archivaris voor haar man die zijn geheugen verliest. En net als de Oostenrijkse kunstenaar claimt ze het recht om zijn verhaal te vertellen en vraagt ze zich af wat wel en niet herinnerd moet worden.

Jullie kozen opnieuw voor een minimalistische theatrale opstelling: niet-professionele acteurs, dicht bij het publiek, een vrijwel onbestaand podium...
MS – Inderdaad. Dankzij het decorontwerp krijgt het publiek de indruk een besloten ruimte binnen te stappen, een soort doos. We wilden een plek creëren die aan een gespreksruimte doet denken. De bedoeling is dat het publiek zich betrokken en aangesproken voelt tijdens de gesprekken, ook al gaan ze niet zelf met de acteurs in gesprek.
ML – Het theater dat wij brengen is geen traditioneel ‘spel’- of ‘acteurs’-theater. De tekst is de drijvende kracht achter het verhaal. Ik verzamel interessante getuigenissen uit het echte leven; ik schrijf ze uit en pas dan, tijdens het schrijven, wordt er fictie in verweven. Wij regisseren en maken opnames van professionele acteurs die deze teksten spelen. Vervolgens, tijdens de voorstellingen, krijgen niet-professionele acteurs deze opnames via oortjes te horen waarop ze zich, op hun beurt, de teksten eigen maken. De acteurs hebben niet veel bewegingsruimte; de artistieke creatie vindt vooral plaats tijdens het schrijven en de opnames.

Wat beogen jullie met deze methode, toch wel een van jullie handelsmerken?
MS – Bij traditioneel theater kunnen acteurs anticiperen op wat ze gaan zeggen en kunnen ze zichzelf projecteren in de volgende minuten. Hier hoeven de niet-professionele acteurs hun tekst niet uit het hoofd te leren: ze fungeren als megafoons. Op deze manier is de relatie met het nu directer.
ML – Maar voor de performance kiezen we altijd mensen die een bijzondere band hebben met het onderwerp in kwestie. Deze keer is de queer archeoloog een academicus die zich bezighoudt met queer kwesties. Martin Kunze wordt gespeeld door een astrofysicus die aan een soortgelijk project werkt. Thema’s dus die op de een of andere manier met hen resoneren.
MS – Wij brengen teksttheater waarin het woord de hoofdrol speelt.

Laten we even teruggaan naar het onderwerp van het stuk: het geheugen. Met de digitale technologie laten we allemaal onuitwisbare sporen achter op het inter- net, sociale netwerken, clouds... Wordt ‘vergeten’ niet de humanistische kwestie van deze tijd?
MS – Vergeten is onlosmakelijk verbonden met het geheugen. Aanvankelijk wilden we een getuigenis opnemen van een vrouw met ‘hypermnesie’, met een buitengewoon geheugen dus. Haar probleem is dat ze er niet in slaagt haar eigen verhaal te vertellen omdat ze erdoor wordt overdonderd, ze kan er geen orde in scheppen. Ik ben er niet zeker van dat de digitale technologie daar veel aan zal veranderen. Machines hebben een geheugen, maar geen herinneringen.

In tegenstelling tot het werk van auteurs, cineasten en schilders is dat van een regisseur vluchtig. Kwelt deze kwestie van ‘iets achterlaten’ jullie als podiumkunstenaars?
ML – Dat is het bijzondere aan theater: zijn vluchtige aard... wat tegelijk heel frustrerend en heel mooi is... Ik hou wel van het idee dat we een vergankelijk werk over het geheugen maken.

• Interview door Igor Hansen Love