Het ritme en de cirkel

In 2022 toerde je met La Villa Albertine door de Verenigde Staten. Waar was je naar op zoek in de Verenigde Staten?
Op het podium probeer ik altijd een vorm van het onbekende te vinden, nieuwe lichamelijke paden, een bepaalde manier om mezelf te zijn, om mezelf in een situatie van luisteren te plaatsen. Dit zoeken vormt de essentie van mijn creaties, maar valt moeilijk te rijmen met mijn manier van leven. Ik heb vaak nagedacht over mijn aanpak: over wat ik in Amerika deed, over de noodzaak om zoveel kilometers af te leggen om inspiratie op te doen, over de betekenis van zo’n verblijf. Ik wilde heel graag inheemse Amerikanen ontmoeten, omdat ik altijd een zekere verbondenheid voelde met volkeren die een spirituele dimensie zien in de dingen rondom hen, die zich richten op het geestenrijk. Het is een toestand van lichaam en geest die me altijd heeft geraakt, en het doet me vreemd genoeg denken aan iets wat we ook zien bij het Algerijnse volk. Na het donkere tijdperk van de gewelddadige kolonisatie zijn de Algerijnen een volk dat zichzelf niet meer toont, dat in zichzelf gekeerd is, diepbedroefd en gehavend. Ik herinner me dat toen ik er danste, wat in 2001 of 2002 moet zijn geweest, ik te horen kreeg dat hedendaagse dans geen deel vormt van de Algerijnse identiteit: “Onze identiteit is traditionele dans, geen hedendaagse. We staan daar niet voor open.” Dit voelde ik ook bij Native Americans. Hierdoor zien we niet hoezeer deze volkeren spiritueel met elkaar verbonden zijn, en dan vooral door middel van zang en dans. In Minneapolis, kort voor mijn vertrek, werd ik uitgenodigd om een pow-wow bij te wonen, een evenement waarbij verschillende gemeenschappen van inheemse Amerikanen samenkomen in de vrije natuur om in een enorme cirkel met elkaar dansmomenten uit te wisselen. Alle deelnemers, elk met hun eigen specifieke kenmerken, maken deel uit van deze cirkel waar muzikanten het gemeenschappelijke ritme bepalen. De cirkel en het ritme: zo startte mijn onderzoek.

Je werkte reeds met deze twee thema’s in vorige creaties. Hoe komen ze samen in La Nuée?
Het ritme – in Le Cercle of Sur le fil – bracht me in een bepaalde toestand die dicht aanleunt bij trance, terwijl de cirkel – bijvoorbeeld in L’Onde – eerder ontplooiing, verheffing genereert. Ik zag eerst niet hoe ik die twee uiteenlopende 4 elementen kon combineren. De pow-wow, zo realiseerde ik me, bracht beide samen: iedereen heeft zijn eigen ritme binnen de cirkel, maar de cirkel wordt gevormd door al deze ritmes. Bij mijn terugkeer in Frankrijk ben ik dit gaan bestuderen. Maar terwijl de deelnemers aan de pow-wow elk hun eigen dans in de cirkel hadden, bereikte ik een ander soort samensmelting door de cirkel en het ritme in de lichamen zelf te plaatsen.

Wat gebeurt er in het lichaam als deze twee krachten naast elkaar bestaan?
In mijn creaties ben ik meestal een performer en kan ik precies vertellen wat er in mijn lichaam gebeurt. In dit stuk sta ik doorgaans aan de buitenkant, maar ik weet dat er een strijd gaande is tussen de twee richtingen. Het is complex: de cirkel heeft een centrifugale kracht en het ritme vraagt dan weer om aarding en verticaliteit. Het is de taak van de dansers om deze twee elementen te combineren; helaas zie ik dat de dansers meer geneigd zijn naar de cirkel toe te bewegen en tegelijkertijd willen we niet dat de ene kracht de andere domineert. Dus moeten we vanuit het niets een nieuwe beweging creëren. Met mijn onderzoek wilde ik op zoek gaan naar iets wat nog niet bestaat, een alternatief pad.

De muziek lijkt ook twee richtingen uit te gaan: het pulseren van de percussie en de stuwende kracht van de stem. Heb je dit geluidsmateriaal ook in de Verenigde Staten verzameld?
Het grappige is dat ik de muziek van L’Onde inspireerde op pow-wows, maar dit stuk helemaal niet! Het lijkt logisch om dit wel te doen, maar die muziek kwam niet bij me op. Voor dit stuk baseerde ik me op de afwezigheid van de melodie: ritmes, klanken die vervormd raken, geklap en applaus dat niet altijd regelmatig is. Daarnaast zijn er stemmen met een dubbele aard, die zowel zingen als schreeuwen, en die haast vleugelslagen lijken als ze versnellen. Ik speel met al deze elementen, ook in de belichting waar de dansers vaak niet in het midden staan maar eerder aan de zij- en buitenkant.

Je wilde een lokaal iemand betrekken bij het team in de steden waar La Nuée speelt. Waarom?
Dat is een oude wens. In Freiburg, Duitsland, creëerden we La Traversée en – na acht maanden repetitie met de dansers– arriveerde de regisseur die zei dat ze steeds met amateurkunstenaars werken. In eerste instantie dacht ik bij mezelf: “Absoluut niet! Waarom nu? Het zal het volledige werk veranderen.” Maar gelukkig is er nog dat tweede stemmetje dat me vaak redt en dat me zei: “Dat weet je niet. Sta er maar voor open”. Dus stemde ik toe. De amateurdansers waren uiterst nauwkeurig, maar bovenal kwamen de professionele dansers los van hun script. Het parcours zat vol verrassingen, in alle mogelijke opzichten. Met La Nuée willen we dus iemand betrekken die ons scherp houdt. We hebben dit nog niet concreet gemaakt omdat we ons nog in een chaotisch momentum bevinden. Dit ontwrichtende element introduceren we op een later moment, want ik hou van het idee dat een creatie altijd evolueert.

• Interview afgenomen door Léa Poiré in maart 2024 voor MC93

De eerste vraag komt uit een interview door Raphaël Bourgois voor het magazine Villa Albertine, het volledige gesprek kan je hier lezen.