Portret van de Braziliaanse choreograaf Bruno Beltrão, van banlieue tot Brussel. Straatwijs in de cultuurtempel

Met Bruno Beltrão brengt het Kunstenfestivaldesarts een stukje hiphop uit Brazilië naar Brussel. Of hoe de Europese hoofdstad nog iets kan leren van een straatwijze straatloper.

Het zijn niet altijd professoren die verstrooid zijn. De Braziliaanse danser en choreograaf Bruno Beltrão geeft niet graag live interviews, want hij kan zich moeilijk concentreren. Dus beantwoordt hij vragen liever per mail. Wat hij vervolgens vergeet. "Sorry. I forgot." Tot zover het interview met Bruno Beltrão. Maar het zegt wel iets over de man. Beltrão (34) is niet het type dat kwistig strooit met woorden of belang hecht aan wat er aan essayistische overdaad over zijn werk verschijnt. De legitimatie voor zijn choreografieën haalt hij niet uit wat er op papier verschijnt, maar - letterlijk - van de man in de straat. En dat heeft alles te maken met de aard van zijn choreografieën.

Van banlieue tot podium

Het parcours van Beltrão begint in de banlieue van Rio de Janeiro. Hij begon op dertienjarige leeftijd intensief te dansen en stal met de ogen, in de hoop zo zijn eigen stijl te vinden: hij volgde les, keek naar videoclips en observeerde hoe mensen in zijn omgeving zich bewogen in het dagelijkse leven. Met succes: zijn bewegingstaal is vandaag beïnvloed door verschillende urban dances, waarbij hiphop de belangrijkste is. Maar evengoed door de Amerikaanse popcultuur en dagelijkse handelingen. Beltrão leerde al jong dat als je op een bepaald punt wil geraken, je een duidelijk plan moet hebben om de afstand tussen jou en je doel te overbruggen. In zijn geval vertaalde zich dat in een eigen dansgezelschap, Grupo de Rua de Niterói, dat hij oprichtte met zijn jeugdvriend Rodrigo Bernardi. Beltrão was toen amper zestien jaar. Ze zouden op festivals en zelfs op de nationale televisie optreden. Beltrão bracht de straat tot in de chicste huiskamers. In 2000 schreef hij zich uiteindelijk in aan de universiteit van Rio de Janeiro om er kunstgeschiedenis en filosofie te studeren. Wat de straat hem toonde en wat de boeken hem leerden, zou uiteindelijk de basis worden van zijn persoonlijke bewegingstaal.

Vertalen

Wat in de jaren tachtig en negentig begon in de banlieue van Rio de Janeiro breidt zich vandaag uit over zowat elke wereldstad: Beltrão trad met zijn Grupo de Rua in meer dan dertig landen op. Met zijn voorstelling H3 won hij in 2010 een Bessie Award. En internationaal verschenen artikels met titels als 'Intellectuele hiphop' en 'De heruitvinding van breakdance'. Ondanks al die dure woorden is het de afgelopen jaren stil gebleven rond Bruno Beltrão. Zijn laatste voorstelling, H3, dateert uit 2008. Maar die tijd was nodig om zijn stijl verder uit te diepen, aangezien hij consequent is in zijn visie. "Ik geloof dat er maar één keuze is," zei hij ooit, "en dat is om dingen te vertalen. Want zodra informatie van een plek naar een andere verhuist, wordt ze aangepast. Er is met andere woorden niets in deze wereld dat niet vertaald of getransformeerd wordt. En dat gebeurt ook elke keer als ik iets creëer dat voortbouwt op de basisprincipes van hiphop: het is onvermijdelijk dat ik interpreteer en vertaal. Dus als die transformatie geen keuze maar een onvermijdelijke evidentie is, dan verkies ik om het spel mee te spelen. En om telkens opnieuw op zoek te gaan naar die ene dansvariant die we vandaag nog niet kennen. Want we choreograferen om te leren, niet om te onderwijzen."

CRACKz

In Beltrão's nieuwe dansvoorstelling CRACKz (Dança Morta) (Dode Dans), die volgende week in Théâtre National speelt, combineert hij de taal, de gebaren en de rituelen van de straat met de (ongeschreven) codes van de hedendaagse dans. Breakdancebewegingen zoals breaking, popping & locking plaatst hij naast typische bewegingen uit de vechtdans capoeira. Vaak start hij vanuit improvisatie of net vanuit een conceptuele, hedendaagse benadering. Het maakt dat in het werk van Beltrão meerdere elementen expliciet samenkomen die we doorgaans veel rigider van elkaar scheiden: hedendaags en klassiek, verschillende nationaliteiten, klassen en stijlen, hoog en laag, artistiek binnen de zwarte doos en toch sociaal bewogen. Misschien is Beltrão wel het beste bewijs dat dans een van de meest democratische kunstvormen is. "Ik ken het verschil niet tussen begrijpen en verbeelden," zegt hij daar zelf over (in een interview dat hij niet vergat). Straatwijs heeft voortaan een gezicht.

Sarah Vankersschaever

Verschenen in De Standaard op 12 mei 2013