Dibungkus, Level 5: Achtergrond, perspectief en concept

Over familie

Mijn familiale achtergrond speelt een centrale rol in de creatie van Dibungkus, Level 5. Mijn ouders zijn van zuivere Minangkabau afkomst. De term Minangkabau verwijst naar mensen die geboren zijn in de regio Padang in West-Sumatra, Indonesië. Mijn ouders migreerden en vestigden zich in Jakarta om er werken, hun geluk te beproeven en een gezin te stichten. Mijn beide ouders zijn ondernemers, of meer bepaald handelaars, die elk hun eigen bedrijf hebben. Mijn vader is verkoper van tweedehands auto’s, terwijl mijn moeder Padanggerechten verkoopt en een restaurantje voor ons huis runt.

Via mijn familie heb ik veel ervaringen opgedaan en lessen geleerd, die doorheen de tijd verankerd zijn geraakt en mijn karakter en kijk op het leven hebben gevormd. Mijn vader was erg geïnteresseerd in politiek, waardoor ik als kind al graag naar politieke nieuwsuitzendingen op televisie keek. En samen met mijn moeder ontwikkelde ik een grote liefde voor eten.

Over Jakarta

De bevolkingsdichtheid van Jakarta is een tastbare realiteit. Als hoofdstad van de Republiek Indonesië is Jakarta verdeeld in vijf administratieve steden en één administratief regentschap, met een totale oppervlakte van 662,33 km². Dat maakt de stad tot een ontmoetings- en verzamelplaats voor verschillende etnische groepen en culturen vanuit heel Indonesië.

De hoofdreden voor de hoge bevolkingsdichtheid van Jakarta is de verstedelijking; veel bewoners van het platteland verhuizen naar Jakarta omdat ze beïnvloed worden door berichten op televisie of in de massamedia over de hogere inkomens in de stad.

Over ingepakte rijst

De harde eisen die het leven in Jakarta stelt, zorgen ervoor dat mensen veel tijd buitenshuis spenderen, waardoor ze ‘snel’ en ‘praktisch’ in hun behoeften moeten voorzien. Dat geldt ook voor voedselverkopers, die iets moeten aanbieden dat onmiddellijk en eenvoudig aan klanten kan worden geserveerd.

Een van de eeuwenoude serveermethodes is het inpakken van voedsel in papier. Deze manier van serveren wordt gewoonlijk nasi bungkus (‘gewikkelde rijst’) genoemd. De snelle en praktische serveerwijze maakt van nasi bungkus een populaire keuze in Indonesië, vooral in grote steden zoals Jakarta. Sommigen beschouwen nasi bungkus als een ouderwetse, niet-moderne en mogelijk onhygiënische manier van eten serveren. Daardoor wordt nasi bungkus vaak geassocieerd met gemeenschappen met lagere inkomens.

Omdat ik uit een familie met een achtergrond in kleinschalige voedingszaken kom, ben ik goed vertrouwd met de verpakkingsmethodes van rijst. Hierdoor begon ik veel meer te zien dan louter het verpakken zelf.

In het proces van rijst inpakken herken ik een gevoel van kalmte en oprechtheid dat de inwoners van Jakarta kenmerkt. Het voelt voor mij zelfs heel meditatief aan. Voor mij is het sterk verbonden met de manier waarop de Jakartanen leven, doorzetten, overleven te midden van de drukte, chaos en andere uitdagingen van het stadsleven. Ze maken de dingen niet te ingewikkeld en hebben geen andere agenda dan overleven. De gewoonte om rijst als nasi bungkus te verpakken sluit perfect aan bij de levensomstandigheden in Jakarta.

Dat inspireerde me voor Dibungkus, Level 5: de benadering van een Jakartaans fenomeen door middel van iets dat zo eenvoudig en tegelijkertijd zo betekenisvol is.

Over politiek

Mijn herinneringen aan het inpakken van rijst manifesteerden zich niet plotseling, zonder reden. Iets bracht een diep ongemak in me teweeg op een gegeven moment: de gelijktijdige algemene verkiezingen voor de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht in heel Indonesië, met name de presidentsverkiezingen. Op indirecte wijze verdeelde die verkiezingen de samenleving in groepen mensen met van elkaar afwijkende keuzes.

Ik stelde vast dat de situatie in Indonesië, en vooral in Jakarta, chaotisch was. Die chaos was echter niet onmiddellijk zichtbaar of duidelijk – het was meer een onderhuidse spanning, waardoor de sfeer tegelijkertijd rustig en chaotisch aanvoelde. Aan de andere kant lieten de presidentskandidaten en hun achterban hun spierballen rollen door middel van ideeën, programma’s en allerlei pogingen om zoveel mogelijk stemmen van het volk te ronselen.

Tijdens presidentsverkiezingen heb ik al meermaals gemerkt dat kandidaten de neiging hebben om de sympathie van het publiek voor zich te winnen door middel van sociale bijstand, zoals geld, voedsel en andere primaire levensbehoeften. Die methode lijkt het meest effectief omdat de impact op de mensen direct en tastbaar is. Het is bovendien een erg aantrekkelijke manier omdat ze onmiddellijk de aandacht van de bevolking trekt.

Die situatie wakkerde uiteindelijk mijn onrust aan en leidde tot veel vragen en gedachten. Ik merkte dat het publiek weinig om het verhaal gaf, of zich geen bedenkingen maakte bij de bedoelingen achter het verdelen van sociale hulp, voedsel of andere essentiële zaken door de presidentskandidaten. De mensen namen de giften gewoon aan om in hun dagelijkse behoeften te voorzien zonder stil te staan bij het mogelijke achterliggende motief.

Over Dibungkus, Level 5

Voor mij als Jakartaan is het verpakken van rijst in eetstalletjes een fundamentele herinnering geworden en een manier om dingen bespreekbaar te maken. Het is een metafoor voor de stedelijke leefruimte en de mensen uit de midden- en lagere klasse die opeengepakt zitten en alles in het werk moeten stellen om te overleven in een krappe ruimte. Rijst inpakken in eetkraampjes gaat over meer dan alleen behendigheid, het is verbonden met zelfrepresentatie en -reflectie.

Rijst inpakken is een eindeloze training, waarbij iemand innerlijke rust aanscherpt en tegelijkertijd netheid, snelheid en effectiviteit moet garanderen.

Dibungkus, Level 5 verkent deze bekende handeling, die een uniek bewegingsvocabularium bezit en een complexe reflectie op het zelf, de ziel en de leefruimte met zich meebrengt. Als het inpakken van rijst een weerspiegeling van de ziel is, dan wordt de praktijk van het inpakken een praktijk van zelfregulatie. Vanuit dat perspectief zie ik het als een metafoor voor hoe een mens er voortdurend naar streeft om zijn vaardigheden te begrijpen, te verbeteren en uit te breiden. Het is geen gemakkelijke oefening – er zijn altijd hoogtes en laagtes – maar met elke oefening verandert er iets. Beetje bij beetje, door het lichaam te trainen, kunnen we de ziel naar een hoger niveau tillen.

• Try Anggara, april 2025
• Vertaald door Mats Minnaert