“In mijn werk staat de bevrijding van de verbeelding centraal”

Nu je laatste creatie, Le Cercle, in première is gegaan, blijf je toeren met oudere voorstellingen, van Le cri (2008) tot Sur le fil (2016). Hecht je belang aan het opbouwen van repertoire?

Voor mij is een voorstelling nooit helemaal af. Zoals een schilder voortdurend details blijft veranderen op het doek, blijf ook ik altijd naar de juiste expressie zoeken. Een danser bereikt een grotere vrijheid wanneer hij zijn grenzen overschrijdt, wanneer zijn mentale en fysieke weerstand is weggeëbd. Elke nieuwe creatie ligt in het verlengde van die zoektocht. Doordat ik mijn vroegere werken blijf opvoeren, worden ze blootgesteld aan de tand des tijds: enkel de werken die de juiste toon hebben gevonden, die zich hebben losgewerkt van mijn persoon en van de context waarin ze tot stand kwamen, behouden hun waarde. 

Je oeuvre vertoont een grote formele eenheid: een leeg podium dat baadt in het halfduister, muziek gemengd met straatlawaai, repetitieve bewegingen… Hoe schep je elke keer weer het kader waarbinnen de dansers zichzelf kunnen overtreffen?

Mettertijd heb ik begrepen dat elk van mijn werken gestructureerd is rond een beeld dat tijdens het repetitieproces aan de oppervlakte komt, wanneer de dansers worden uitgedaagd om zichzelf in vraag te stellen, om steeds weer dezelfde plekken op te zoeken waar ze dwalen en twijfelen. Wanneer ik een nieuw stuk aanvat, heb ik geen idee van wat er komen zal. Later, wanneer ik de dansers aan het werk zie, doe ik er alles aan om wat ik denk te zien in het stuk dat stilaan vorm krijgt, los te laten. Om de juiste toon van een voorstelling te vinden, is het belangrijk om de initiële spanning te laten samengaan met haar contrapunt, dat je niet altijd onmiddellijk vindt. Zo moet de snelheid van de bewegingen in Le Cercle gepaard gaan met een grote innerlijke rust. Een stuk mag nooit beperkt blijven tot een mening. Het moet het resultaat zijn van verbeeldingskracht. 

Is je aanpak dezelfde wanneer je een solo, een duo of een groepschoreografie maakt?

In mijn werk staat de bevrijding van de verbeelding centraal, welke vorm die ook aanneemt. Terwijl bij een kind de fantasie geheel natuurlijk naar boven komt, moet een volwassene ernaar op zoek: hij kan de weg van de verbeelding inslaan om zijn onderbewuste te bevrijden, zij het telkens op een andere manier. De herhaalde achtfiguur in Le cri, de trage oversteekbeweging in La Sentinelle, de onsamenhangende bewegingen in Le Cercle… voor de dansers en mezelf zijn het stuk voor stuk trajecten die ons groter maken. Maar ook de toeschouwer wordt uitgenodigd om een invulling te geven aan de voorstelling. Wanneer mijn voorstellingen de juiste toon vinden, brengen ze de toeschouwer ertoe zijn gebruikelijke manier van functioneren op te geven. Na een eerste krachtige emotie, die wordt teweeggebracht door de fysieke prestatie van de dansers, laat het publiek zich op het innerlijke pad van de artiesten meeslepen. 

Je geeft regelmatig workshops voor amateur- en professionele dansers. Is lesgeven belangrijk voor je?

Mijn creatieve werk als choreografe heb ik altijd met lesgeven gecombineerd. Zelf ben ik autodidacte, maar in Frankrijk ben ik al op jonge leeftijd les beginnen geven. Door aan andere dansers instrumenten aan te reiken om van hun lichaam een ongeschreven blad te kunnen maken dat klaar is om te onthalen wat er gebeurt, leer ik zelf ook zeer veel. Dansen is voor mij een school van het leven, van zelfkennis, niet alleen een school van de beweging.

De vijf dansers van Le Cercle heb je tijdens je workshops leren kennen. Dalila Belaza danst deze keer niet mee. Betekent dat een beslissende wending in je artistieke parcours?

Men heeft me al vaak gevraagd of ik met andere dansers dan Dalila zou kunnen werken, maar voor mij is de echte vraag of ik zonder haar zou kunnen werken! In de solo La nuit heb ik dat voor het eerst gedaan, en nu ook in Le Cercle. Al lang verlangde ik ernaar om een koorwerk te creëren. De totstandkoming van het stuk heeft veel tijd gevergd, omdat er zonder een krachtig collectief bewustzijn niets kan plaatsvinden; zoiets heeft tijd nodig om te groeien. Ik moest jonge dansers met verschillende achtergronden en Aurélie Berland, met wie ik al vijf jaar samenwerk, ertoe brengen eenzelfde niveau van loslaten te bereiken. Er moest een collectieve taal tot stand komen om hen te verbinden. Ik moest hen verder doen reiken dan de individuele verhalen van hun lichamen, om een gemeenschappelijke beweging te creëren waarin het individu zich blootgeeft. Om een dergelijke eenheid te bereiken, heb ik delen van mezelf moeten aanspreken die ik niet kende. Le Cercle geeft dus zeker geen nieuwe wending aan mijn werk. De voorstelling ligt in het verlengde van wat ik eerder heb gemaakt. Daarna zal ik wellicht opnieuw een solo creëren, een vorm die nog altijd een grote uitdaging voor me betekent.

Anaïs Heluin, 6 juli 2018

Verschenen op sceneweb.fr