Gone in a heartbeat

De leden van een groep bevragen, niet over wat hen bindt maar over hun verschillen en de afstand die hen scheidt, of over de dynamiek ‘ressemblance/dissemblance’ zoals Louise Vanneste het zo graag uitdrukt. Het is een van de ietwat tegendraadse apriori’s van Gone in a Heartbeat. Uit de eerste apriori vloeit haast onvermijdelijk een tweede voort: het kwartet niet vervlakken door het een gemeenschappelijke schriftuur op te leggen; een structuur in de lichamen aanbrengen zonder er daarom teksten of zinnen in te beitelen; de dansers zich welbepaalde woorden, zinswendingen en contexten laten toe-eigenen, om elk individu vrijer te laten ademen binnen een gemeenschappelijke taal en tijdruimte … Die choreografische belangstelling (en uitdaging) is al bijna vijf jaar Louise Vannestes sterkste drijfveer. Eerst creëerde ze de solo Home (2010). Daarop volgde een duet met Eveline Van Bauwel, Black Milk (2013). Die twee eerste ervaringen worden gekenmerkt door een spanningsveld tussen Louise Vannestes zoeken naar een accurate choreografische context en haar verlangen om het instinctmatige en de spontaniteit van de uitvoerders te bewaren. In Gone in a Heartbeat wordt dat spanningsveld nog intenser doordat vier lichamen samen het podium betreden.

‘Het vastleggen van bewegingen interesseert me persoonlijk niet zo … Als danseres hield ik er al van om mijn vrijheid te bewaren, om de beleving van mijn lichaam op het podium centraal te stellen, het leven uit te drukken in al zijn onbestemdheid, toevalligheid en dreigende kracht … Daarom focus ik in mijn choreografieën vooral op de ‘aanwezigheidstoestanden’ van het lichaam. Binnen een bepaalde context zorgen die toestanden ervoor dat er bij de danser als het ware sensoren in werking treden die de zintuigen voeden en een bepaalde kwaliteit aan de beweging geven. Op die manier kijkt het publiek naar alerte performers met een sterke presence die helemaal openstaan voor het nu, in plaats van iets te vertolken of weer te geven’.

Maar begrijp het niet verkeerd, de vrijheid van de danser in het hier en nu wordt door Louise Vanneste geregisseerd en gestructureerd via een ondergronds wortelnet van zowel individuele als collectieve regels. ‘Die instructies en werkmiddelen vormen het ruimtelijke kader waarbinnen de spontaniteit van elke danseres tot uiting kan komen. Tegelijk stellen ze me in staat om unieke momenten en beelden te laten ontstaan. Wat de individuele instructies betreft, zeg ik bijvoorbeeld aan de danseressen om zich een precieze situatie of plek in te beelden (een badkamer, een savanne…) of een welbepaalde figuur (een oude vrouw, een winnaar, een machine, een dier …). Het gaat om vrije instructies, waarvan het resultaat van persoon tot persoon varieert, maar die elke individuele danseres in staat stelt een eigen specifieke woordenschat te ontwikkelen. Ze zal voortdurend een beroep doen op haar verbeeldingskracht om haar fysieke aanwezigheid te voeden. Naast die individuele instructies stel ik ook regels op die te maken hebben met de relatie van elke danseres tot de ruimte en de andere danseressen: op een plek van het podium blijven staan, zich verplaatsen, de ander tegemoetkomen, samen een lijn vormen, elkaar kruisen; de ander imiteren, zich laten besmetten, de beweging van de ander overnemen om daarin een impuls te vinden voor de eigen beweging, enzovoort. Die verschillende instructies en werkmiddelen volgen elkaar op in de loop van de voorstelling en wisselen elkaar af. Ze vormen het gemeenschappelijke voetstuk voor de expressie van de vier danseressen, een voetstuk dat hen in staat stelt de basisidee van het project voor ogen te houden: de verhouding/afstand tegenover de groep … Laten we een voorbeeld uit het begin van de voorstelling nemen. Daar volgen de danseressen mijn instructie om zich niet te verplaatsen en om elk een eigen woordenschat te ontwikkelen rond dezelfde idee: een beatslaan, spelen met een beat.’

In Vannestes zoektocht naar het samengaan van instinct en choreografische schriftuur speelt de plastische en muzikale dimensie van de creatie een grote rol. De elementen ruimte, licht en klank worden ingevuld, genoteerd en vastgelegd in de loop van het volledige creatieproces, waarbij de choreografische regels en werkmiddelen als in een partijtje pingpong steeds verder worden verfijnd. Ruimte, licht en klank vormen als het ware de ruggengraat van Vannestes creaties. Het zijn de dramaturgische assen van het ‘grondgebied’ dat de ‘aanwezigheidstoestanden’ van de danseressen stut en kristalliseert.

‘Ik wil voorstellingen creëren waarin de spontane ervaring centraal staat, de spontane ervaring van de danser maar ook van de toeschouwer die tegenover de danser en de context (muziek, licht, ruimte) plaatsneemt. Voorstellingen waar je niet op zoek hoeft te gaan naar een logica of doel, naar een onderwerp of thema … Dat betekent niet dat die elementen nooit in mijn stukken opduiken. Alleen vormen ze niet het leidmotief van de creatie, de drijfveer achter de schriftuur of de leidraad voor de interpretatie van de toeschouwer.’

In deze avontuurlijke en resoluut zintuiglijke/sensuele aanpak staat niet zozeer het moment zelf centraal, dan wel het loskomen van de dingen, en dat zowel bij de vertolkers als bij het publiek. ‘Over het algemeen komt het detailleren of vastleggen van dingen en ideeën neer op hun opsluiting in een eenduidige, absolute, onveranderlijke waarheid. Ik verkies het samengaan van een veelheid aan mogelijkheden, waarbij iedereen ten volle proeft van het efemere en vluchtige van elk moment. Gone in a Heartbeat* dus …

Olivier Hespel

* letterlijk ‘weg in een hartklop’: Engelse uitdrukking die in het Nederlands, iets minder poëtisch, als ‘vluchtig’ kan worden vertaald.