Een vrij lichaam, schepper van gebaren

Dit is het verhaal van het lichaam dat een metamorfose ondergaat, gedreven door een tomeloze levensenergie. Het lichaam dat zich te kennen geeft in een geheel nieuwe verhouding tot de wereld, in de choreografie maar ook in het kader van hedendaagse maatschappelijke vraagstukken. Die nieuwe verhouding tot de wereld komt voort uit verscheidene structurerende factoren: milieu, vakmanschap, individuele imaginaire wereld, economische toestand, tijd, maar bovenal ook een holistische kijk op de wereld. Op een dergelijk terrein groeit als van nature de semantiek van het lichaam. Daar zijn de impliciete voorwaarden voor de verschijning van een uniek lichaam te vinden.

De pottenbakkersvrouwen van het Tunesische Sejnane baden in hun milieu, dat is geen kwestie van keuze. Wat ze in staat zijn te doen, is werken aan de band die ze onderhouden met de ruwe grond van hun land. Hun lichamen zijn werktuigen die worden ingezet voor hun dagdagelijkse taken en hun ambachtelijke meesterschap. Ze hebben de grote kracht - ontstaan uit hun levensomstandigheden en omgeving - om het nu van hun wereld uit te drukken en om er soms de onbekende facetten van te onthullen. Hun kunst is verbonden met hun diepste individuele wortels en kleurt hun gebaren. Hun meesterschap is samengesteld uit een massa minuscule gebaren-deeltjes, ontsnapt aan een macrokosmos die een continu gistingsproces ondergaat.

Vertrekkend vanuit dat rijke esthetische potentieel hebben we elke ochtend, in de loop van een atelier lichaamsbeweging, de denkbeeldige wereld van hun lichamen aan de oppervlakte gebracht en leesbaar gemaakt. De steeds herhaalde gebaren die nodig zijn om een stuk aardewerk te fabriceren, vergen het optreden van het lichaam in het landschap: klei, water en mastiekboom aanhalen, baksteen fijnmalen, klei mengen en kneden, veel en lang stappen... Doorheen al die gebaren-verhalen toont het lichaam zijn unieke manier om in de wereld te zijn.

Wellicht is het doel van elk gebaar de uitvoering van een handeling die onze overlevingskansen verhoogt. De symboliek van het lichaam dat doorheen de handeling op het spel wordt gezet, wordt er alleen maar sterker door. Dans en choreografie doen een beroep op alle soorten handelingen, met die eigenaardigheid dat het bewegende lichaam zowel onderwerp, voorwerp als instrument is van de eigen kennis. Van daaruit ontwaakt een nieuwe gewaarwording, een ander bewustzijn van de wereld. We beseffen in welke mate een danser jarenlang moet werken alvorens over een 'juist' lichaam te beschikken.

In de loop van de ateliers werden de pottenbakkersvrouwen van Sejnane zich bewust van hun lichaam - van elk deel van dat lichaam - en leerden ze luisteren naar het lichaam van de ander. Met als doel hen te doen beseffen hoe lichaamskennis in een resonerende esthetische ervaring kan resulteren. Aan de hand van lichaamswerk werd transparantie gebracht in het geheel van referenties en gebaren dat hun esthetisch veld bepaalt en dat ze in werking stellen om hun werk verrichten. Dergelijke ervaringen doen naar meer verlangen. Als het individuele lichaam zich in een groep bevindt, bouwt het aan zichzelf door andermans lichaam waar te nemen, in een uitwisseling van intersubjectieve ervaringen. De tijd nemen om naar het lichaam te luisteren, het te masseren, de ogen te sluiten, om het lichaam in beweging te ervaren: een tijd die aan deze vrouwen niet wordt toegestaan door hun lichaam dat ten dienste staat van de arbeid.

Nochtans ervaren wij die ruwe, haast naïeve lichamen - onbewust gepolijst door het leven - als vrije lichamen, scheppers van gebaren. Bij de pottenbakkersvrouwen van Sejnane valt 'de houding van het onderwerp' samen met het onderwerp zelf. Ze geven zich volledig over aan het gebaar, waardoor alle poëzie die in dat gebaar verscholen ligt, de handeling extra aanwezig maakt. Het zijn hun lichamen die spreken, die als een tekst betekenis geven aan hun gedachten, geschiedenis en milieu. Hun lichaam is compact, zwaar, maar hun handen zijn opvallend alert en aanwezig. De bewegende lichamen van deze vrouwen dragen de afdruk of het spoor van dat andere lichaam dat bij hen een gewaarwording, een emotie, een lichtflits teweegbracht.

Selma & Sofiane Ouissi