Miet Warlops Mystery Magnet

Miet Warlop is opgeleid als visueel kunstenaar maar haar manier om met beelden om te gaan – haar intuïtieve manier van reageren op beelden en hen achterna gaan – katapulteerde haar in het theater. Deze wissel van medium resulteerde in een oeuvre dat de conventies van theatrale representatie uitdaagt en reanimeert vanuit haar eigen fysieke en materiële funderingen. Warlop erkent het affectief potentieel van beelden rondom, haalt ze uit het waas van ons mediaverzadigd leven en stelt ze scherp door ze een concrete vorm te geven. Haar visuele ideeën zijn niet afgeleid van verbale concepten. Ze brengt ze evenmin samen in een vooraf vastgesteld narratief stramien. Ze volgt de voorwaarden en vereisten van het beeld als het gematerialiseerd en afgebeeld wordt. Het is hier op zijn plaats om een onderscheid te maken tussen ‘beelden’ – die spectrale entiteiten die reizen door tijd en ruimte, tussen breinen en media en op zichzelf een blinkende realiteit betekenen – en ‘afbeeldingen’, de materialisatie van beelden die we fysiek kunnen waarnemen, in relatie tot dit of dat medium.

Ze geeft het beeld een sculpturale vorm in haar atelier, gaat er met zoekende bewegingen mee om. Warlop laat zichzelf opgaan in het sculpturaal proces. Als een jager jagend op mooie exemplaren van een zeldzame soort, volgt ze het spoor van haar visuele fixatie en komt daarbij op onbekend terrein. Haar werkproces bestaat uit aan het beeld trekken, het in die of die richting duwen, een reactie uitlokken, een houding onthullen. Het is alsof ze het beeld uitdaagt om te spreken via het materiële kleed dat het aangemeten heeft gekregen, een richting aangevend van waar het wil gaan. Materialen zijn, zoals elke vakman je zal vertellen, koppig en vluchtig maar ontvankelijk voor rede – op hun voorwaarden. Het is een “weg ermee, laten we dit proberen” aanpak die in cirkels van experiment, frustratie, ontdekking en opluchting verloopt. Transparant en toch eigenaardig fascinerend maken de podiumbeelden van Warlop het voor de toeschouwer bijna onmogelijk om na te gaan hoe de verschillende elementen van elk beeld evolueren, hoe houdingen ontstaan uit materiaal, hoe handelingen uit objecten verkregen worden.

Podiumbeelden zijn niet als schilderijen met een afbakenend kader. Net als sculpturen zijn ze gevoelig voor de plaatsing, zowel in de fysieke ruimte als in de tijd. Net als de beelden waar ze gestalte aan geven, zijn deze beelden fundamenteel en eeuwig misplaatst; ze horen nergens echt thuis. Dat is misschien hun meest vitale kenmerk en een centrale bekommernis in de ontwikkeling van Warlops dramaturgieën.

Van vroege performance-installaties zoals Huilend Hert/Aangeschoten Wild en Sportband/Afgetrainde Klanken via de solo performances met als algemene titel Grote Hoop/Berg tot de slapstick ensemble fantasie Springville – de beelden eisen steeds meer hun suprematie over de menselijke objecten op het podium op. De laatste toevoeging tot deze catalogus, Mystery Magnet, lijkt op een synthese van Warlops bekommernissen en formele strategieën. Een vingervlugge beweging, doorzichtig illusionisme, gepaard aan aandacht voor het visuele en sculpturale detail, zijn het kenmerkende van Warlops werk. Een eigenheid die in deze voorstelling bij uitstek de voorstellingswijze is en tegelijk een soort ritueel.

Tijdens het afgelopen anderhalf jaar werkte Warlop in haar atelier aan verschillende soorten materiaal: korte acts, visuele karakters, levende beelden en video’s – zonder narratieve structuur of algemeen thema. Ze rekent op haar intuïtie bij het selecteren van visuele ideeën. De werktitels tijdens de diverse ontwikkelingsfasen van Mystery Magnet bieden een inblik in de vormelijke ontwikkeling van het concept. ACT/COLLECTION was de titel van de eerste fase waarvan de resultaten getoond werden in twee versies in maart 2011 in Vooruit (Gent) en in mei van datzelfde jaar op het Kunstenfestivaldesarts. Van in het begin was het idee van afzonderlijke en onafhankelijke entiteiten onder een gemeenschappelijke noemer terwijl ze hun eigen status behouden, een primordiaal kenmerk van het werk. In de herfst van 2011dacht Warlop aan Valley View als mogelijke nieuwe titel. Deze titel roept een stripachtig panorama op van mensen, dieren en machines die elk hun eigen ding doen, schijnbaar zonder zich van elkaar bewust te zijn. Ze beschouwen als delen van een overkoepelende narratief is een kwestie van perspectief of, in dit geval, een zaak van balans tussen visuele, ruimtelijke en tijdsgebonden dramaturgie. Met de finale titel Mystery Magnet, verwijst de kunstenares naar een onverklaarbare aantrekking die de verschillende elementen samenhoudt.

Een ander titelidee, “Let’s make our heads real”, schijnt te suggereren dat het stuk gaat over het realiseren van de verbeelding. Maar hoe dan ook lijkt elke bewuste keuze van de performers overtroffen te worden door iets groters dan iemands bedoeling. De bewuste ordening van materiaal op het podium geeft enkel een oppervlakkige indruk van performers die het beeld bepalen.

Wat is het ordenend principe in Mystery Magnet? Er dienen zich meerdere opties aan. Zijn het de in het zwart geklede “performers” die bij wijze van entertainment, voyeurisme, of tijdverdrijf beelden installeren? Zijn het de “karakters”, de spectaculair vormgegeven, zich theatraal gedragende creaturen die de performers van tijd tot tijd bewonen en die een of ander dramatisch doel vormen? Of is er een afwezige, almachtige kracht aan het werk waaraan alles en iedereen, de regisseuse inclusief, onderworpen is? Een kracht die in het zicht verborgen is, een ‘Beeld’ dat de performers en objecten in variaties van zichzelf (aan)trekt.

Op een leeg podium wordt het Beeld geleidelijk onthuld door constante toevoeging, zoals de onzichtbare man uit de gelijknamige film, uitgehouwen uit het gemeenschappelijke onderbewustzijn, de performers aanzettend tot actie als een manier om zichzelf uit te drukken. Misschien is het beeld de echte hoofdrolspeler, met geheime bedoelingen, zichzelf in steeds nieuwe configuraties wringend. Naarmate de verschillende elementen samensmelten, ontstaat er een beeld, een karakter. Een personage dat visueel en materieel bepaald is, met bewegingen omkaderd, maar een mysterie blijvend. Het zou de omvattende, mensachtige Dikke kunnen zijn of een eigenaardige, misvormde incarnatie zoals het Paard. Het beeld is des te effectiever als het een onvolledige maar eigenaardig suggestieve gelijkenis heeft. Warlops podiumbeelden zijn, zoals ze het zelf zegt, “objecten van ongelofelijke breekbaarheid”, stand-ins voor de mensen die ze installeren, die ze vanop een afstand observeren, of voor het publiek.

Het mysterie van Warlops magneet ligt mogelijk besloten in dat trekken en duwen aan beelden, de manier waarop ze onze verlangens bepalen, onze aspiraties herformuleren. Wat lijkt op misleiding in de manier waarop Warlop haar stuk opbouwt, kan evengoed doorbreken als een animistisch ritueel waarbij het Beeld uit zijn spectrale bestaan gehaald wordt en omgezet in een concrete levensvorm op het podium. Dit collectief ritueel brengt het beeld op een fragiele drager, zoals de gevaarlijke stapladders die de co-performers dragen en waar het meisje in het zilveren kleed op klimt.

Toch materialiseert Warlop de beelden niet tot dingen die mystificeren of de kijker buiten sluiten. Integendeel: ze roepen om betrokkenheid op gelijke en vriendschappelijke basis. Door de installateurs naast het geïnstalleerde beeld te plaatsen, zelfs al is het maar een kort ogenblik en uit technische noodzaak, ensceneert Warlop ook de kijkervaring, spiegelt ze het publiek speurend naar de definitie van het beeld. Dit totaalspektakel van het zicht van het beeld en het ontstaan ervan, is een soort conversatie. De podiumbeelden worden gepresenteerd als samengestelde producten van een collectieve inspanning tussen objecten en mensen, de verhouding van materiaal en menselijke verbeelding, waardoor het podium niet enkel een uitwisselingsmedium wordt, maar een habitat, een leefsysteem.

We zien in dit samenvouwen van lagen verbeelding en technische realiteit ook het creatieproces zelf. Warlop maakt in haar werk jacht op wat ze een “nerveus beeld” noemt. Een beeld dat, als de magie werkt, bruist en een eigen leven leidt. Miets beelden bestaan aan de buitenrand van het theater, gevoed door het tijdelijke van wat op het podium gebeurt, de eenheid van ruimte, zonder ooit in het theater te zijn. Ze komen tot stand door zichzelf op de scène te zuigen, als parasieten. In deze strijd om een eigen leven, tonen de beelden hun hang naar show. Ze zijn een uitvergroting van of parodie op de beginselen van het theater, terwijl ze verder bestaan in hun eigen tijd-ruimte continuüm. Het bewijs voor de levensvatbaarheid van Miet Warlops beelden is hun capaciteit om getransplanteerd en geëxtraheerd te worden, om buiten de voorstelling te leven. In Mystery Magnet wordt dit volgehouden niet-samenvallen van theater en beelden onderlijnd door een groot wit implantaat, een podium op het podium als lege achtergrond waarop de beelden worden geïnstalleerd.

Dit samentreffen van representatievormen, van het picturale en het theatrale, heft Warlop en haar performers, de objecten en de beelden die ze verwezenlijken, naar eenzame hoogte, namelijk die van de zelfcreatie. Een plaats om te reflecteren over de relatie tussen het vluchtige beeld, het beeld als de zichzelf overstijgende materiële container en de toeschouwer die tracht te ontcijferen en betekenis te geven aan wat er zich voor zijn ogen afspeelt. We worden geprikkeld om de kloven te overbruggen tussen het ene en het andere beeld, de gaten te dichten die Warlop bewust open laat. Misschien moeten we gewoon kijken en ook de beelden naar ons terug laten kijken.

Namik Mackic, maart 2012
Vertaald door Joris Vermeir