Michel François is een veelzijdig plastisch kunstenaar: hij is beeldhouwer, fotograaf, videokunstenaar, maar vooral bekend om zijn installaties waarbij hij voorwerpen plaatst in onbestemde ruimtes, zoals tussenkamers of geïmproviseerde bureaus, en zo heterogene taferelen creëert die de codes van onze waarneming in vraag stellen. Geïntrigeerd door materie laat hij ons keer op keer de ‘andere kant’ van beeldende voorwerpen zien. Ontdaan van hun bevattelijke vorm of vertrouwde functie worden de voorwerpen in hun zuivere materialiteit getoond: tegelijk concreet en abstract, naakt maar ondoorgrondelijk.

Verminkte beelden, een geperforeerd kamertapijt, licht dat een schaduw werpt: bij Michel François valt wat compact was uit elkaar, worden de dingen omgekeerd en blijken de perspectieven veranderd of ontdubbeld. Maar zijn werk beperkt zich niet tot het vervaardigen van voorwerpen. Ook het bewegen van de toeschouwer in de ruimte of de concrete interventies van het publiek maken soms actief deel uit van zijn installaties.

Gefascineerd door wat er gebeurt wanneer het publiek een beeld of voorwerp te zien krijgt, maakt Michel François de toeschouwer tot het actieve onderwerp van zijn werk. De toeschouwer wordt niet alleen gevraagd zijn blik te gebruiken: zijn hele lichaam wordt gemobiliseerd in ware parcoursen waarin verschillende manieren van beeldvorming aan bod komen: affiches, donkere kamers, museumruimtes, televisiestudio’s …

Als ‘portrettist’ van de hedendaagse stads- en medialandschappen van onze westerse samenleving, is het voor Michel François belangrijk om zowel de afgewerkte producten als het afval en de overschotten te tonen. François’ interesse voor het huis van de familie Gomis, gelegen op het landgoed La Ricarda op enkele kilometers van Barcelona, is daar niet vreemd aan. Dit modernistische huis, van de hand van architect Antoni Bonnet, werd in de jaren ‘50 gebouwd op een bebost stuk grond bij de zee. Het geïsoleerde landgoed raakte in de loop der jaren echter ingesloten, tussen de groeiende voorsteden van Barcelona aan een kant en de uitbreidende luchthaven aan de andere kant.

Voor het onbewoonbaar werd en verwaarloosd achterbleef, was het huis een ontmoetingsplaats voor kunstenaars, waar grote namen als Tapiès, John Cage of Miró op bezoek kwamen. Toen hij de kans kreeg om er opnieuw het centrum van een collectief artistiek gebeuren van te maken, ging Michel François daar gretig op in – zijn liefde voor precaire plaatsen zit daar wellicht voor veel tussen. In juli 2006 nodigde hij dertien mensen uit om de ruimte te gebruiken voor een collectief filmproject dat gemaakt zou worden vanuit de verschillende esthetische benaderingen van ieder afzonderlijk. Het ging om plastisch kunstenaars, videokunstenaars, choreografen, scenografen en curatoren: Jos de Gruyter en Harald Thys, Pierre Droulers, Joerg Bader, Joël Benzakin, Lucia Bru, Jordi Colomer, François Curlet, Ann Veronica Janssens, Simon Siegmann, Loïc Vanderstichelen, Richard Venlet, Angel Vergara. Iedereen maakte een eigen filmpje, met of zonder acteurs, met als enige leiddraad de eenheid van plaats (La Ricarda) en tijd (zomer 2006) De verschillende films werden vervolgens gemonteerd tot een middellange film.

De verschillende fragmenten waaruit de film bestaat, nu eens komisch, dan weer absurd, en vaak onrustwekkend, zijn het resultaat van de verschillende individuele visies van de makers. Af en toe staat het huis in z’n geheel centraal, elders wordt er ingezoomd op een detail in een van de kamers, de badkamer of het salon. De verschillen in temporaliteit tussen de scènes onderling contrasteren met het uniforme, rechtlijnige decor van het huis. Het resultaat is een labyrintische, geheimzinnige film, een reeks van intrigerende scènes, met of zonder personages, waarin het huis een hoofdrol speelt, zelf personage wordt, zodat het uiteindelijk niet meer duidelijk is of het nu de regisseurs zijn die de ruimte gebruiken of dat het de ruimte, het huis is, dat de regisseurs gebruikt, om zo een laatste keer tot leven te komen.

Een gelijkaardige dubbelzinnigheid zit ook in de installatie die Michel François voorstelt in La Raffinerie, op uitnodiging van choreograaf Pierre Droulers in het kader van diens voorstelling Flowers. Studio bestaat uit een twaalftal schijnwerpers opgesteld rond een golvende spiegel - een technisch toebehoren gebruikt door professionele fotografen om schaduwen rond het te fotograferen object te vermijden. De spiegel weerkaatst het overvloedige licht van de spots en creëert op die manier een belichting die er eigenlijk geen is: het te belichten object verdwijnt volledig in de vloedgolf van licht.

Met de experimentele installatie wil Michel François opnieuw de notie van ‘tentoonstellen’ ter discussie stellen: hij laat de representatie illusie worden. De toeschouwer ziet niets meer; het voorwerp dat de zichtbaarheid zou moeten verhogen, verdwijnt zelf. Wat overblijft, is een leegte die de toeschouwer alleen met zijn verbeelding kan opvullen. De installatie, aldus Michel François, doet in zekere zin het omgekeerde van de film – waarmee hij een link legt door de aanwezigheid van een enorme stapel affiches met een zwart-witbeeld van het verlaten hondenhok van La Ricarda. Terwijl er wel degelijk een film is en de opnames echt plaatsvonden, is de installatie opgebouwd rond afwezigheid. Geen beelden, geen regisseur, geen acteurs, alleen de toeschouwer en zijn blik, maar met verder niets dan een kader en het verblindende licht. De installatie biedt de toeschouwer geen enkel beeld aan, toont niets en stelt daarmee de tentoonstellingsruimte zelf in vraag, waar we als toeschouwer uiteindelijk evenzeer slaaf als meester van zijn.

Raya Baudinet