Je oorsprong her-beginnen

door Bilal KHBEIZ.

Het taalkundige verschil tussen ‘biokhrafia’ en ‘biografie’ is méér dan zomaar een woordspelletje of anekdote.

Een biografie veronderstelt dat een aantal handelingen het waard zijn om opgetekend, gedateerd en gearchiveerd te worden in de Annalen van de geschiedenis, in navolging van gebeurtenissen zoals de ballingschap van Napoleon of de bezetting van Irak door de Amerikanen. Daartegenover staat een ‘biokraphie’ die geen verslag uitbrengt van iets wat beleefd werd en als model of als voorbeeld kan worden gesteld. De biokhraaf vertrekt van de fundamentele beschouwing dat zijn verleden één grote vergissing was. En dat het verleden van een individu verward raakt met vele andere verledens van evenveel andere individuen. Een persoonlijke biokhrafie valt noodgedwongen de gemoedsrust, de sereniteit en het goede geweten aan van die rechtschapen en politiek correct handelende ‘ander’.

Een biografie doet vaak denken aan zo’n nederige en overbeleefde curriculum vitae die we bij elke sollicitatiebrief moeten voegen. Onderdanig, noodgedwongen onvolledig, verdraaid en verdraaiend, vertekend en vertekenend,… curriculum vitae zijn de tegenpolen van biografieën; deze lijken immers altijd erg compleet, geheel en al volledig, totaal, met een begin en een einde en volgens de regels van de kunst. De biokhrafie breekt radicaal met deze regels en deze typische verhouding tussen de verteller en zijn publiek: de verteller die als het ware bedelt bij de lezer, een beetje zoals de sollicitant met zijn curriculum vitae. Een biokhrafie richt zich tot zijn publiek om het beter te kunnen bekritiseren. Waarop uiteraard verzet ontstaat wanneer dat publiek door heeft dat het niet langer de status van ‘ontvanger’ geniet en plaats moet nemen op de ‘beschuldigdenbank’.

Een biografie is eigenlijk een rechtzetting van een persoonlijk verleden. De biograaf lijkt perfect controle te hebben over de details van zijn leven en lijkt ook in staat om de beslissingen te nemen die nodig zijn met betrekking tot die details en dat leven. Hij slaagt er bovendien in om afstand te nemen van wat hij heeft meegemaakt. Dit is noodzakelijk om wat hij heeft beleefd, om dat leven te integreren in een duidelijk, herkenbaar verleden, vrij van wantrouwen, achterdocht of twijfel. Een waarneembaar en leesbaar verleden, niet alleen voor de biograaf maar ook voor zijn publiek. Een biografie eist ten slotte van zijn auteur een zeker vertrouwen in zijn capaciteit om zijn leven op neutrale en onpartijdige manier te observeren en te beschrijven. Zonder deze twee kenmerken, namelijk vertrouwen in zijn eigen capaciteit en neutraliteit, gaat de biografie meer de vorm aannemen van een legendarisch verhaal.

De biokhraphie is dan weer enkel mogelijk op plaatsen waar tirannieke machten van vele en uiteenlopende origines overheersen (de Staat, of – en dit is nog erger – bij gebrek aan een Staat: de godsdienstige gemeenschappen, familiale wetten, tradities, de inmenging van grote regionale en internationale mogendheden, enz). De mensen zijn er slachtoffers in plaats van actieve en bekwame burgers. En het is pas wanneer het individu een slachtoffer is geworden dat hij zich kan toeleggen op dat nieuwe genre: de bekentenis van de verliezers of, anders gezegd, het afscheid van het verleden om opnieuw, van nul te kunnen beginnen. Je oorsprong her-beginnen. Telkens we ertoe gedwongen worden om een biokhrafie op te stellen die betrekking heeft op onszelf, moeten we ons leven even opzij zetten om oog in oog te gaan staan met ons lot en het te trotseren. Dit is toch ook wat vandaag aan de Iraki’s wordt voorgesteld? Ze nemen afscheid van hun verleden en beschouwen de nakende nederlaag als de beste manier om een oorsprong te herbeginnen. Maar ginds vertrekt dit nieuwe begin van het onbekende. De biokhrafie is een derde wereldproduct bij uitstek. Meer nog, het is een lokaal product, eigen aan de plaatsen die we zonet vermeldden: op iedere andere plaats zou het zijn diepste betekenis verliezen.